انرژی تابشی خورشید یکی از منابع نامحدود و تجدیدپذیر در طبیعت بوده، به طوری که امروزه با افزایش مصرف انرژی، گرایش به بهره برداری از انرژی های تجدیدپذیر و به ویژه انرژی خورشید مورد توجه محققین و متخصصین علوم مختلف واقع شده است. استفاده از انرژی های خورشیدی به دلایل مختلف مانند دسترسی آسان و سهولت تبدیل شدن به انرژی الکتریکی، سازگاری با محیط زیست و تجدیدپذیری از مطلوبیت زیادی برخوردار است. در رابطه با انرژی خورشیدی، برخلاف باران و دما نمی توان به اندازه گیری های معدود اعتماد و اکتفا کرد چرا که میزان دریافت انرژی خورشیدی در هر منطقه ای وابسته به توپوگرافی و ویژگی های سطحی مانند وجود کوه ها، ویژگی های مختلف سطح زمین، درختان و مواردی از این قبیل متفاوت است. استفاده از مدل های ارتفاعی دیجیتال (Digital Elevation Model) یک راه کار قابل اعتماد، سریع و مقرون به صرفه برای اندازه گیری میزان تابش خورشیدی در مناطق دور از دسترس، صعب الوصول. لذا، هدف از این مطالعه، محاسبه منابع انرژی خورشیدی موجود در استان خراسان، شناسایی و بهره برداری از مناسب ترین مکان ها برای تاسیسات فتوولتائیک (photovoltaic) در مقیاس بزرگ است. بدین منظور، تابش خورشیدی جهانی در استان خراسان به طور سالانه با دقت 30 متر از مدل ارتفاعی دیجیتال ASTER با استفاده از ابزارهای تحلیل تابش انرژی خورشیدی (Solar Radiation Analysis Tools) در ArcGIS محاسبه گردید. پتانسیل تابش خورشیدی خراسان سالانه از 0/2 مگاوات ساعت در متر مربع در زمین های پست (مناطق خارجی) تا 2/6 مگاوات ساعت در متر مربع در مناطق کوهستانی مرکزی تغییر می کند. هم چنین، نتایج نشان دادند که تابش خورشیدی در بیش تر مناطق خراسان، سالانه بالغ بر 1/8 مگاوات ساعت در متر مربع است. با استفاده از تحلیل چندمعیاره (AHP-TOPSIS) در GIS, 12 منطقه با مساحت 2096 کیلومتر مربع به عنوان مکان های ایده آل برای تاسیسات فتوولتائیک در استان خراسان انتخاب شدند. درنهایت لازم به ذکراست که در فرایند انتخاب مکان های مناسب، توجه به عوامل و فاکتورهایی مانند شرایط اقتصادی، اجتماعی، محیطی و توپوگرافی اهمیت زیادی دارد. علاوه بر این، در صورت استفاده از 10 درصد کارایی فتوولتاییک، محل های انتخاب شده می توانند بیش تر از 19 گیگاوات انرژی تولید کند.

کلمات کلیدی