شرق شناسی، پدیده­ای که در قرن نوزدهم میلادی به اوج خود رسید، جنبشی است که به مطالعۀ مسائل تاریخی، اجتماعی، مردم­شناسی، زبان­شناختی، فرهنگی، مذهبی و غیره در کشورهای شرقی می­پردازد. رابطۀ میان شرق و غرب از زمان‌های قدیم و دوران باستان شناخته شده است. با این وجود مطالعۀ علمی زبان و فرهنگ شرقی به نیمۀ دوم قرن هفدهم می­رسد و نقطۀ عطف آن اولین ترجمه از بزرگترین گنجینۀ ادبیات جهان: هزار و یک شب، آنتوان گالان است. ماتیاس انار، نویسندۀ معاصر فرانسوی، که به عنوان متخصص فرهنگ و زبان‌های عربی و فارسی شناخته شده است در راه شناساندن مشرق زمین زمان خود بسیار تلاش کرده است. نویسندۀ کتاب قطب نما، که بسیار تحت تأثیر ترجمۀ کتاب هزار و یک شب قرار گرفته بود، تلاش کرد تا با الهام از این اثر بزرگ ادبی چیزی فراتر از آن برای دوران خود خلق کند. در این پژوهش ادبی بر آنیم تا بارویکردی تحلیلی و مقایسه‌ای تأثیر ترجمۀ هزار و یک شب را بر کتاب قطب نما اثرماتیاس انار بررسی کنیم و به سوالاتی چون: تأثیر ترجمۀ هزار و یک شب بر رمان قطب‌نما چیست؟ شهرزاد در چه قالب‌ها و چهره‌هایی در این کتاب معرفی می‌شود؟ پاسخ دهیم. در ابتدا به مطالعۀ رویکرد ادبی انار به عنوان تحسین کنندۀ مشرق زمین هزار و یک شب می­پردازیم، و سپس به بررسی این دو اثر ادبی، وجوه تمایز و تشابهات آنها می­پردازیم. این آثار ادبی نه تنها از طریق ساختار و فرم ادبی به هم نزدیک می­شوند، بلکه از لحاظ محتوا نیز تشابهات بسیاری دارند.

کلمات کلیدی