طی سال­های اخیر استفاده از ریزجانداران خاکزی جهت کاهش اثرات مخرب آلاینده­های زیست‌محیطی همانند نفت و مشتقات آن بسیار مورد توجه قرار گرفته است. تجزیه­پذیری و در نتیجه ماندگاری ترکیبات هیدروکربنی در طبیعت، تحت تأثیر عواملی مختلفی است که مهمترین آن­ها شامل شرایط محیطی، فعالیت تجزیه کنندگی ریزجاندارن، نوع آلاینده و میزان دسترسی زیستی آلاینده برای ریزجاندارن می­باشد. عوامل فعال سطحی یا سورفاکتانت­ها موجب افزایش تحرک و تجزیه زیستی ترکیبات هیدروفوب شده و بنابراین دارای اثر مثبت بر فرآیند زیست پالایی است. از سوی دیگر، علی‌رغم آن­که تجزیه زیستی هیدروکربن­های پلی­آروماتیک فرآیندی بالقوه و طبیعی است، اما ترکیبات چند جزئی و هیدروکربن­هایی با وزن مولکولی بالا، جهت تجزیه به بیش از یک گونه میکروبی کارآمد نیاز دارند. در بررسی حاضر با استفاده از روش­های جداسازی و غربالگری، جدایه­های توانمند تجزیه کننده آلاینده بنزوپیرن (به عنوان منبع کربنی) و تولید کننده سورفاکتانت زیستی، انتخاب و توانایی جدایه­های منفرد و دسته­باکتریایی 4 حاصل از آن­ها بر میزان تجزیه آلاینده در دو محیط محلول و خاک با هم مقایسه شد. نتایج نشان داد که از میان جدایه­های حاصل از مرحله جداسازی، دو جدایه AP3 و BM1 به ترتیب با 43 و 40 درصد کاهش میزان کشش سطحی محیط کشت نسبت به شاهد (فاقد تلقیح جدایه) دارای توانایی تولید سورفاکتانت زیستی بودند. بهینه­سازی شرایط تولید سورفاکتانت زیستی حاکی از آن بود که جدایه­های یاد شده در دمای 35 درجه سانتی­گراد، اسیدیته 7 و در حضور قند گلوکز به عنوان منبع کربنی سهل­الوصول بیشترین میزان تولید سورفاکتانت زیستی را نشان داده و در مقایسه با شاهد (دمای 25 درجه سانتی­گراد، اسیدیته 6 و قند گلوکز با کشش سطحی 42/56 میلی­نیوتن بر متر) کشش سطحی کمتری (81/30 و 52/31 میلی­نیوتن بر متر به ترتیب در جدایه­های AP3 و BM1) را ایجاد نمودند. تجزیه آلاینده بنزوپیرن در محیط محلول توسط دو جدایه و دسته­باکتریایی حاصل از آن نشان داد که بیشترین میزان تجزیه در تیمار تلقیح شده با دسته­باکتریایی و در حضور سورفاکتانت زیستی استخراج شده از جدایه AP3 رخ داد. این تیمار سبب تجزیه 3/87 درصد از آلاینده طی دو هفته شد. در حالی‌که جدایه BM1 با 6/27 درصد تجزیه آلاینده، کمترین اثر را بر تجزیه بنزوپیرن در محیط محلول داشت. مقایسه تجزیه بنزوپیرن در خاک نیز مشخص کرد که تأثیر دسته­باکتریایی بیشتر از جدایه AP3 به تنهایی می­باشد. بطوری‌که در انتهای 45 روز، غلظت آلاینده در تیمار حاوی دسته­جات و سورفاکتانت زیستی صفر و در تیمار تلقیح شده با جدایه AP3 از 150 میلی­گرم بر کیلوگرم به 48 میلی­گرم بر کیلوگرم رسید. نتایج نشان داد که بعد از 45 روز، جدایه AP3 آلاینده را به میزان 68 درصد و دسته­باکتریایی آلاینده را بطور کامل تجزیه نمودند.

کلمات کلیدی