از میان مراحل مختلف فرایند کیفری، مراحل محاکمه و اجرای مجازات حائز اهمیت زیادی هستند، زیرا در مرحله محاکمه در خصوص بزه‌کاری فرد، تصمیم‌گیری نهایی شده و در مرحله اجرای مجازات، اقدامات قبلی نظام عدالت کیفری به ثمر نشسته و حکم اجرا می‌شود. نگاهی به سیاست تقنینی و قضایی نشان می‌دهد که متخصصان مختلفی، نظام عدالت کیفری را در انجام این وظایف یاری می‌کنند که از جمله مهم‌ترین آن‌ها پزشکان قانونی هستند. پزشکان قانونی با حضور در فرآیند کیفری، دادرسی عادلانه را تحقق بخشیده و ضمن رفع ابهام از مسائل تخصصی در مرحله محاکمه، اجرای مجازات‌ها را نیز سهولت می‌بخشند. از این رو هدف این پژوهش بررسی جنبه های مداخله پزشکی قانونی در مراحل محاکمه و اجرای مجازات است. در واقع این پژوهش به دنبال پاسخ به این سؤال است که حضور پزشکان در مراحل محاکمه و اجرای مجازات چه تأثیری بر فرایند کیفری می‌گذارد؟ روش انجام تحقیق توصیفی ـ تحلیلی است و جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات نیز اسناد و مدارک علمی است. یافته اجمالی تحقیق بیانگر این است که پزشکی قانونی به روش‌های مختلف در مراحل محاکمه و اجرای مجازات مداخله دارد. در مرحله محاکمه با توجه به نوع مجازات، میزان مداخله پزشکی قانونی متفاوت است، بدین معنا که در قصاص، نظریه پزشکی قانونی نقش فراوانی در تصمیم‌گیری قضایی در خصوص اجرا و یا عدم اجرای مجازات دارد، در دیات قاضی در تعیین مبلغ دیه نظریه پزشکی قانونی را مد نظر قرار می‌دهد، در حدود نظریه پزشکی قانونی نقش مهمی در اثبات و یا رد اتهام انتسابی داشته و در تعزیرات نیز نظریه‌های پزشکی قانونی بخش مهمی از پرونده شخصیت را تشکیل می‌دهد. در مرحله اجرای مجازات نیز پزشکی قانونی گاهی در اجرای مجازات مشارکت نموده، گاهی مانع اجرای مجازات شده و گاهی نیز خدمات درمانی ارائه می‌دهد.

کلمات کلیدی