طرح مسئله- کاربری اراضی پدیدة پویایی است که تغییرات زمانی و مکانی آن ناشی از فشارهای انسانی و توسعه است. آگاهی از نحوة استفاده از تغییرات کاربری و بررسی علل و عوامل آن‌ها در چند دورة زمانی می‌تواند بسیار موردتوجه برنامه ریزان و مدیران قرار گیرد. تحقیق حاضر در پی ارزیابی و گسترش 8 روستای نمونه در حریم شهر مشهد در طی سال‌های 1380-1398 و سپس پیش‌بینی تغییرات تا سال‌های 1410 و 1425 می‌باشد. روش- روش تحقیق حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی و ازنظر هدف کاربردی است. داده‌های موردنیاز پژوهش به روش اسنادی تهیه‌شده؛ و برای پی بردن به نوع و میزان تغییرات رخ‌داده در منطقه موردمطالعه از تصاویر ماهواره لندست 7 سنجنده ETM+ (سال‌های 1380 و 1386) و لندست 8 سنجنده OLI (سال‌های 1392 و 1398) برای تهیة نقشة کاربری اراضی استفاده شد. بعد از طبقه‌بندی نظارت‌شده تصاویر با الگوریتم حداکثر مشابهت، برای بررسی تغییرات کاربری اراضی در روستاهای نمونه، از مدل زنجیره مارکوف استفاده شد؛ همچنین برای پیش‌بینی روند تغییرات تا سال 1410 و 1425 از مدل CA مارکوف و شاخص کاپا جهت اعتماد به طبقه‌بندی استفاده‌شده است. نتایج- نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که بیشترین تغییر کاربری، در محدوده‌های ساخته‌شده بوده است، و کاربری‌های ساخته‌شده به‌شدت افزایش‌یافته و کاربری‌های باغات و زمین‌های کشاورزی کاهش شدیدی داشته است به‌طوری‌که محدوده‌های ساخته‌شده 1008.67 هکتار (241.57 درصد) و اراضی فاقد کاربری 32.28 هکتار افزایش و مزارع و باغات 1060.55 هکتار کاهش‌یافته است. این تغییرات در روستاهای حسین‌آباد قرقی، گرجی سفلی و قلعه سیاه مشهودتر است. بر اساس پیش‌بینی مارکوف مساحت محدوده‌های ساخته‌شده در افق 1410 حدود 110٫77% و در افق 1425 حدود 113.18% دچار تغییر خواهد شد. بنابراین لازم است تا با برنامه‌ریزی مناسب از گسترش بی‌رویه شهر مشهد و روستاهای پیرامونی به سمت باغات و اراضی کشاورزی جلوگیری شود. نوآوری- برای اولین بار روند و آینده‌نگری تغییرات کاربری اراضی در سکونتگاه‌های روستایی و به‌ویژه پیراشهری با تصاویر ماهواره‌ای بررسی و پیش‌بینی می‌شود

کلمات کلیدی