هر مکلف عاقل و بالغ پس از اینکه برای رفتن به حج، مستطیع شد، حج بر او مستقر می شود؛ لذا فراگیری احکام و مناسک حج، برای تمام زائران بیت اللَّه الحرام امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. یکی از این احکام، آگاهی از وظایف معذورین حج می باشد. در این پژوهش با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و با هدف بررسی فقهی تکالیف معذورین حج که معذورین شامل: وقوف اضطراری برای بانوان، قربانی کردن، انجام اعمال بعد از منی، خانم هایى که در ایام عادت هستند و افراد مریض و سالخورده، که برای بررسی نظرات و ادله ی فقها‏ را در دو مقام یکی از جهت تفاوت بین ‏نیابت تبرعی و نیابت استیجاری و از جهت عذر طاری و غیرعذر طاری مورد مداقه قرار داده ایم؛ به طوری که به فتوای حضرت امام خمینی(ره) و برخی از فقهای بزرگوار، اگر از ابتدا فرد معذور نباشد و در هنگام عمل عذری برایش پیش آید، نیابت او صحیح نیست و در هر صورت کسی نمی‌تواند نیابت منوب عنه را بر عهده گیرد؛ چه به نحو استیجاری و چه به نحو تبرعی. همچنین گرفتن نایب برای معذورین را دو مقام بررسی کرده ایم: اول از جهت جواز عمل و صحت حجی که نایب انجام می-دهد و دوم از جهت استحقاق اجرت و حق العملی که نایب از منوب عنه و یا از وصی و یا وارث او می گیرد. به طوری که اکثر قریب به اتفاق فقها معتقدند اگرکسی حج واجب مضیق(به همان سال) برذمّه داشته باشد، نمی تواند نایب دیگری شود و اگر مرتکب چنین عملی شود، حج او باطل است؛ اما اگر از انجام حجّ خود ناتوان باشد و یا حج نذری و حج اجاره ای او مقید و مضیق به همان سال نباشد، در این صورت اختلافی بین فقها نیست که شخص می تواند نیابت کس دیگر را بر عهده بگیرد. فقهای معاصر بر خلاف فقهای گذشته، بین عذر طاری و عذر غیر طاری تفاوت قائل شده و دربارة عذر غیرطاری فرموده اند: اگر کسی معذور از انجام اعمال حج باشد، نمی تواند نایب کسی در حج شود و اگر نیابت کند اکتفا به حج وی مشکل است و مجزی از منوب عنه نخواهد بود، اما دربارة عذر طاری، نظر واحدی بین آنان نیست

کلمات کلیدی