شیخ علاءالدوله (657ـ736 هـ.ق) در آثار مختلف خود به ویژه رسایل فارسـی بـه ایـن مسئله که دل انسان چگونه می تواند جلوه گاه و آینه تجلی جلال و جمال الهـی شـود، اشاره کرده است و از این رهگذر به «لطایف سبعه» پرداخته است. نظریۀ لطایف سبعه و تطبیق آن با پیامبران وجودی هفتگانه تاکنون با نام علاءالدوله سمنانی شناخته شده است، اما اینکه آیا تا قبل از وی کسانی دیگری نیز به این مسئله پرداخته اند یـا نظریـۀ لطایف سبعه و تطبیق آن با پیامبران وجودی هفتگانه نوآوریِ خود شـیخ علاءالدولـه بوده است، جای تأمل و بررسی دارد. با بررسی، تحلیل و مقایسۀ مصنفات فارسی شیخ علاءالدوله با رسالۀ شق الجیب ابنعربی به این نکته رهنمون شدیم که شیخ علاءالدوله علیرغم اختلاف شدید با ابن عربی به ویژه در مسئلۀ وحدت وجود، شدیداً تحت تـأثیر او بوده است، تا آنجا که می توان گفت که برخی از مطالب شیخ علاءالدوله دربارۀ لطـایف سبعه دقیقاً ترجمۀ مطالب رسالۀ شق الجیب ابن عربی اسـت. تنهـا بُعـد جدیـدی کـه علاءالدوله بر مباحث ابن عربی اضافه کرده است، عـلاوه بـر شـرح و بسـط دادن آنهـا، تطبیق این لطایف با پیامبران وجود هفت گانه ای است که عطار در مصیبت نامه از آنها نام برده است. تأثیرپذیری علاءالدوله از عطار را می توان از مقایسۀ مصیبت نامه با رسالۀ سربال البال به خوبی دریافت که هر دو عارف پس از سـیر در عـوالم مختلـف آفـاقی و ناسوتی به این نتیجه می رسند که سالک باید در روح و جان خـود کـه عبـارت از نـور محمدیه است، سیر کند. ازاین رو، می توان گفت که نـوآوری شـیخ علاءالدولـه در ایـن است که توانسته پیامبرانِ هفت گانه ای را که عطار در مصیبت نامه به آنها اشاره کرده، با لطایف سبعه ا ی که ابن عربی در رساله شق الجیب به آنها پرداخته است، تلفیق کند. علاوه بر این، شیخ علاءالدوله برای اولین بار نظریۀ تفسیری خود را بـر مبنـای همـین لطایف بنیان گذاشته است. امری که نه عطار و نه نجم الدین رازی در تـأویلات عرفـانی خود و نه ابن عربی هیچیک از آن بهره نگرفته اند.

کلمات کلیدی