فراوانی خبر «من مات و لیس له امام مات میتة جاهلیة ...» در مجامع حدیثی امامیه، با صورت‌ها و طرق مختلف روایی، از حساسیت مسألۀ شناخت امام در ادوار مختلف تاریخ شیعه، به ویژه دورۀ امامت حکایت می‌کند. مقالۀ حاضر می‌کوشد از طریق تاریخ‌گذاری این اخبار با روش تحلیل اسناد ـ متن، محدودۀ زمانی رواج آن‌ها را دریابد. از آن جا که مصادر این اخبار امامان پنجم، ششم و هشتم علیهم السلام هستند و نسبت به مضمون مشترک، حلقۀ مشترک خبر شمرده می‌شوند، زمان انتشار هر دسته از اخبار، زمانی پیش از شهادت هریک از این امامان بوده است. متن این اخبار نیز حکایت‌گر التهاب فرق شیعه، به‌ویژه زیدیه، به واسطۀ ابهام در مصداق امام است. افزون بر این، نشان از سوء استفادۀ قدرت طلبان از انگارۀ مهدویت و نگرانی شیعیان دربارۀ شناخت مصداق امام قائم (عج) دارد. این اخبار همچنین از رواج فراوان مضمون این خبر در میان اهل سنت و تطبیق آن‌ها بر حکمرانان اموی خبر می‌دهد.

کلمات کلیدی