اهداف: نظر به اهمیت گاوزبان ایرانی به­‌عنوان یکی از مهم­ترین محصولات دارویی که در بسیاری از صنایع داروسازی، آرایشی و بهداشتی کاربرد دارد، این پژوهش با هدف بررسی همزمان اثرات تاریخ کاشت، روش کاشت و کودهای بیولوژیک و شیمیایی مختلف بر برخی خصوصیات فیتوشیمیایی گاوزبان ایرانی در شرایط مشهد انجام گرفت. مواد و روش‎ها: به‎منظور بررسی اثر تاریخ‎ و روش‎های کاشت مختلف بر برخی خصوصیات کیفی گاوزبان ایرانی (Echium amoenum) تحت‎تأثیر کودهای بیولوژیک و شیمیایی، پژوهشی در دو سال زراعی متوالی 91-1390 و 92-1391 در مزرعه‌ی تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد به‌صورت کرت‌های دوبار خرد‌شده در قالب طرح پایه‌ی بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. دو تاریخ کاشت مختلف (20 اسفندماه 1390 و 15 فروردین‌ماه 1391) در کرت‌های اصلی، سه نوع کود زیستی و شیمیایی مختلف میکوریزا (حاوی قارچ Glomus mosseae)، بیوسولفور (حاوی باکتری­های Thiobacillus spp.)، کود شیمیایی نیتروژن و شاهد در کرت‌های فرعی و دو نوع روش کاشت بذرکاری مستقیم و نشاکاری در کرت‌های فرعی‌فرعی قرار گرفتند. یافته‎ها: نتایج آزمایش نشان داد که بیشترین عملکرد گل خشک در شرایط استفاده از میکوریزا در تاریخ کاشت اسفند و در روش بذرکاری بدست آمد. کاربرد کودهای میکوریزا، بیوسولفور و شیمیایی در شرایط نشاکاری گاوزبان ایرانی در تاریخ کاشت اسفند به­ترتیب منجر به افزایش 45، 42 و 35 درصدی عملکرد دانه در مقایسه با شاهد شد. در تاریخ کاشت فروردین میزان فعالیت آنتی­اکسیدانی در روش بذرکاری بیشتر از روش نشاکاری بود. کاربرد کودهای میکوریزا و بیوسولفور میزان فعالیت آنتی­اکسیدانی را به‎ترتیب 18 و 35 درصد در روش بذرکاری و به­ترتیب 20 و 18 درصد در روش نشاکاری نسبت به شاهد افزایش دادند. استفاده از کود میکوریزا در تاریخ کاشت فروردین میزان آنتوسیانین کل را به­ترتیب 28 و 27 درصد در شرایط بذرکاری و نشاکاری نسبت به شاهد افزایش داد. نتیجه‎گیری: به‎طور کلی با توجه به یافته‎های این پژوهش، روش کاشت به صورت بذرکاری در اسفند ماه با استفاده از نهاده‎های بوم‎سازگار میکوریزا و بیوسولفور برای بهبود عملکرد و خصوصیات کیفی گاوزبان ایرانی توصیه می‎گردد.

کلمات کلیدی