ریشه های تاریخنگاری اسلامی به روایاتِ راویان و اخباریان سده اول و دوم هجری بازمی گردد که در متون تاریخی سده های بعد برجای مانده اند. از این رو فهمِ شیوه ی تفکر مسلمانان درباره گذشته، به یک معنا بدون بررسی این روایت های تاریخی امکانپذیر نیست. در این میان روایات ابوعمروعامربن شراحیل عبدشعبی(م 104ق)، معروف به شعبی، به عنوان نخستین اخباری مکتب عراق، از جایگاه خاصی در تاریخ نگاری اسلامی برخوردار است. زیرا شناخت و بررسی روایات وی ما را به فهمِ دقیق تر تحولات تاریخ اسلام در سده نخست رهنمون می سازد. از این رو مقاله حاضر تلاش می کند تا با خوانش روایت های شعبی در متون کلاسیک تاریخی، به فهم مولفه های تاریخنگاری او بپردازد. به سخن دیگر مساله مقاله حاضر، شناسایی بینش و اندیشه تاریخنگاری این اخباری کوفی و تاثیر این نگرش ها در روایتِ رخدادهای تاریخ اسلام است. رویکرد اتخاذ شده در این تحقیق، رویکرد معناکاوی است. بر پایه این رویکرد، به منظور فهم تاریخ نگاری شعبی در کنار شناسایی عناصر زبانی روایت هایش لازم است رابطه میان متن روایت ها با نویسنده(شعبی) و بافت اندیشه ای و فرهنگی زمانۀ متن، بررسی و تحلیل شود. حاصل تحقیق نشان می دهد نظام فکری و اندیشه های شعبی بر مولفه های هویت سازی عربی-اسلامی، بینش قبیله ای–قومی و مشروعیت سازی برای امویان استوار بوده که این مولفه ها به شدت متاثر از اوضاع زمانه ی وی بوده است.

کلمات کلیدی