دیوان کیفری بین­ المللی به منظور ایجاد مسئولیت فردی برای تمام مرتکبین جرائم بین ­المللی و پایان دادن به مصونیت سران کـشورها از تعقیـب، در اول جولای 2002، تشکیل شد. صلاحیت دیوان در خصوص جدی­ ترین جنایات بین­ المللی نسل­ کشی، جنایات علیه بشریت، جنایات جنگی و تجاوز در قلمروی سرزمینی دولت­ های عضو یا توسط اتباع آن­ها ارتکاب یابند و یا در موارد ارجاع شورای امنیت، اعمال می­ شود. در حال حاضر، 122 دولت از کشورهای آفریقایی، آسیایی، اقیانوس آرام، اروپای شرقی، اروپای غربی، آمریکای لاتین، کشورهای کارائیب و دیگر کشورها عضو دیوان هستند و علی­ القاعده مطابق اساسنامه، صلاحیت دیوان باید به صورت جهانشمولی اعمال شود. با این وجود، علی­رغم ارتکاب جنایات بین­ المللی در اقصی نقاط مختلف دنیا مثل جنایات ارتکابی در نوار غزه، تبت، سوریه، عراق، افغانستان، میانمار و ... شاهد این هستیم که دیوان تنها بر جنایات­ های ارتکابی در قاره آفریقا متمرکز شده است چرا که از یازده وضعیت تحت رسیدگی در دیوان، ده وضعیت­ آن ناظر به قاره آفریقا است. همین موضوع انتقادهای زیادی را به ویژه از سوی سران دول آفریقایی متوجه دیوان کرده است به گونه­ ای که حتی برخی از دیوان کیفری بین­ المللی به عنوان دادگاه کیفری بین­ المللی آفریقایی یاد می­کنند و دول آفریقایی معتقدند که قدرت دیوان به دلیل مسائل و رویکردهای ژئوپلیتیکی که از دیرباز وجود داشته است، محدود به قاره آفریقا شده است و توانایی بررسی سایر جنایات ارتکابی در سایر قاره­ ها را ندارد. ازاین­ رو، دول آفریقایی تردیدهای جدی نسبت به استقلال و بی­ طرفی دیوان دارند و شائبه­ های مبنی بر سیاسی کاری دیوان مطرح کرده­ اند و ضمن تهدید به خروج از عضویت دیوان، از همکاری با دیوان نیز امتناع می­ ورزند. در این پژوهش از دیده­ گاه ژئوپلیتیکی این ادعا­ها و انتقادات تحلیل خواهد شد و دفاعیات له و علیه اقدامات دیوان مورد ارزیابی قرار می­ گیرد.

کلمات کلیدی