خشکسالی یکی از مخاطرات طبیعی است که دارای پیامدهای گسترده می باشد. به دلیل اتکای اقتصاد نواحی روستایی به بخش کشاورزی، آسیب پذیری کشاورزان تحت تاثیر این مخاطره بسیار بالا است. محققان مهمترین راهکار کاهش آسیب پذیری کشاورزان را تنوع بخشی منابع درآمدی می دانند. لذا مطالعه حاضر به بررسی نقش تنوع منابع درآمد زراعی و غیرزراعی بر آسیب پذیری کشاورزان نواحی روستایی درمعرض خشکسالی می پردازد. روش تحقیق از نظر ساختار، توصیفی-تحلیلی و از نظر ماهیت، کاربردی است. متغیرهای مستقل تنوع فعالیت های اقتصادی زراعی و غیرزراعی و متغیرهای وابسته آسیب پذیری به تفکیک سه بعد اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی است. ضریب آلفای کرونباخ 0.94 بیانگر پایایی مطلوب ابزار تحقیق می باشد. در این مطالعه 271 خانوار کشاورز روستایی در 15 روستای شهرستان چناران در انجام تحقیق مشارکت نمودند. نتایج تحلیل واریانس نشان داد «تنوع غیرزراعی» باعث کاهش آسیب پذیری خانوارهای کشاورز روستایی گردیده است. به طوری که میانگین آسیب پذیری در خانوارهای دارای منابع درآمدی متنوع غیرزراعی 72/3، نیمه متنوع 88/3 و غیرمتنوع 18/4 می باشد. همچنین تنوع زراعی تاثیر آماری معنی داری بر آسیب پذیری خانوارهای کشاورز روستایی در مواجهه با خشکسالی نداشته است. براساس نتایج تحلیل مسیر «تنوع غیرزراعی» به میزان 23/0- باعث کاهش آسیب پذیری خانوارهای کشاورز روستایی گردیده است. از آنجا که کشاورزان دارای منابع درآمدی متنوع غیرزراعی در برابر بحران ها و شوک های ناگهانی همچون خشکسالی کمتر در معرض آسیب قرار می گیرند، ضروری است برنامه ریزان با اتخاذ راهبردهای مناسب، تنوع فعالیت های اقتصادی غیرزراعی در نواحی در معرض خشکسالی تقویت نمایند.

کلمات کلیدی