براساس آمارها، پژوهش‌ها و نظرسنجی‌های متعدد، در کشور ایران میزان قانون‏شکنی و قانون‏گریزی زیاد است. در این پژوهش در صدد شناسایی و تبیین عوامل مؤثر بر قانون‌شکنی و قانون‌گریزی در بین استان‌های ایران هستیم. چارچوب نظری پژوهش براساس نظریه‌های کج‌رفتاری و توسعة اجتماعی است؛ براین‌اساس، عوامل تبیین‏کنندة قانون‏گریزی و قانون‌شکنی به دو دسته عوامل نگرشی و عوامل ساختاری تقسیم‏بندی شدند. سپس، از تابع رفتار چلبی برای شناسایی و تبیین ترکیب‏هایی از عوامل مؤثر بر قانون‏گریزی و قانون‏شکنی در بین استان‌های ایران استفاده شده است؛ بنابراین، رویکرد این پژوهش تحلیل تطبیقی-فازی و تکنیک جمع‌آوری داده‌ها به‌دلیل وسعت موضوعی و نظری پژوهش، تحلیل داده‌های موجود (ثانویه) است. براساس نتایج، با بررسی شروط عِلّی مؤثر بر قانون‌گریزی در کل استان‌های کشور، دو مسیر (ترکیب) منجر به قانون‌گریزی مشاهده شد. در مسیر اول، چهار شرط گرایش به نظم کم، سردرگمی اجتماعی، میزان سواد و بیکاری‏ در ترکیب با یکدیگر به قانون‏گریزی منجر شدند، اما‏ مسیر دوم از ترکیب پنج شرط احساس عدالت کم، گرایش به نظم کم، سردرگمی اجتماعی، سواد و شهرنشینی شکل گرفته است. همچنین، ضریب سازگاری کل در این دو مسیر عِلّی برابر با ‏95/0 بود. این میزان سازگاری همراه با شاخص پوشش برابر با 59/0 بیانگر اهمیت نظری و تجربی این دو مسیر است.

کلمات کلیدی