قدرت الهی از جمله مسائلی است که فیلسوفان و متکلمان اسلامی از دیرباز به واکاوی آن پرداخته‌اند. برخی فیلسوفان اسلامی آفرینش عالم براساس قدرت و اراده ذاتی او را ضروری و بنابراین عالم را قدیم می‌دانند. در مقابل، متکلمان معتقدند خداوند ابتدا آفرینش عالم را ترک کرده‌است و سپس قدرت او به خلقت عالم تعلق گرفته، ازاین رو عالم حادث است. فیلسوفان رأی آنها را نمی پذیرند واشکالات متعددی بر آنها وارد می دانند. خواجه طوسی به اشکالات فیلسوفان پاسخ می دهد. این نوشتار برآن است تا از طریق روش کتابخانه‌ای و شیوه تحلیلی اشکالات فیلسوف را تحلیل و پاسخ های خواجه نصیر به آنها را از دو زاویه مورد بررسی قرار دهد؛ پاسخ‌هایی بر مبنای دیدگاه متکلمان و پاسخ‌هایی برمبنای شیوه کلامی- فلسفی خودِ خواجه نصیر. حاصل تحلیل این دو اندیشه فلسفی و کلامی آن است که پاسخ‌های خواجه به اشکالات وارد بر دیدگاه‌های صرفاًکلامی متکلمان کفایت نمی‌کند؛ اما با وجود تعارض ظاهری دیدگاه او با دیدگاه فیلسوفان در مورد قدرت خداوند، از طریق تمایز قائل‌شدن میان دیدگاه هستی‌شناسانه فیلسوف و نظرگاه معرفت‌شناسانه خواجه نصیر می توان راه حلی برای تعارض ظاهری دیدگاه‌های فیلسوف و خواجه‌ درباره قدرت خداوند ارائه داد.

کلمات کلیدی