نگارندگان در این نوشتار در پی بررسی آسیب‌شناسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در طول چهار دهه گذشته از منظر سامانه های نهادی معرفتی هستند. بر این اساس سؤال اصلی که در این پژوهش در پی پاسخ‌گویی به آن می‌باشیم عبارت است از این‌که نهادهای اساسی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران کدامند و وضعیت آنها در تامین منافع ملی چیست؟ در پاسخ به عنوان فرضیه اصلی این پژوهش می توان گفت: نهادهای تعیین کننده‌ی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دارای سامانه های تئوکراتیک، بوروکراتیک، دموکراتیک و میلیتاری هستند. این سامانه ها دارای نهادها، سیاست ها، دست آوردها و آسیب هایی هستند. رعایت کردن یا نکردن الزامات نهادی در سامانه های معرفتی منجر به دست یابی یا هدر رفت منابع و منافع ملی در سیاست خارجی‌ شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که در عرصه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از یکسو شاهد ائتلاف نهادهای بوروکراتیک و دموکراتیک؛ و از سوی دیگر شاهد ائتلاف دو نهاد تئوکراتیک و میلیتاری می‌باشیم؛ که منجر به پیچیدگی تصمیم‌گیری در سیاست خارجی شده است. وجود نهادهای متعدد تصمیم‌گیرنده در سیاست خارجی باعث شده است که ایران در پیگیری و تأمین اهداف خود در برخی مواقع با موفقیت و مطلوبیت کامل عمل نکند. به عبارت دیگر، این آسیب‌ها نه تنها خود معضلاتی را ایجاد می‌کنند، بلکه سبب مشکلات دیگری می‌شوند که در مجموع سیاست خارجی را از وضعیت مطلوب دور می‌سازد و موجب حاشیه رانی منافع ملی می گردد.

Keywords