مطالعۀ واژه‌بست به‌عنوان عنصری وابسته و بینابینِ دو ردۀ تکواژیِ «واژۀ مستقل» و «وند» که به‌طور همزمان پاره‌ای از ویژگی‌های مشترک هر دو رده را به نمایش می‌گذارد، از دهه‌های گذشته کانون توجه رهیافت‌های گوناگونِ زبان‌شناسی و موضوع بررسیِ صاحبنظران در حوزه‌های مختلف زبانی بوده‌است. از آن میان، رده‌شناسانِ زبان نیز با تمرکز بر مشخّصه‌های ممیّز و نیز کشف و ارائۀ پارامترهای جهانی برای واژه‌بست‌ها، نقش بسزایی را در شناسایی، تحلیل و تبیینِ رفتارهای رده‌شناختی آنها ایفا نموده و بدین سبب، گام‌های بسیار مؤثری را در پیشبُرد مطالعاتِ این واحدِ زبانی برداشته‌اند. نظر به جایگاهِ تعیین‌کننده و اهمیتِ غیرقابل انکارِ مطالعۀ گونه‌های زبانیِ کمترکاویده در پژوهش‌های رده‌شناختی، پژوهش حاضر در‌صدد است تا واژه‌بست‌های ضمیری در بَشاگَرْدیِ شمالی و جنوبی را براساس الگوی رده‌شناختی و پارامترهای جهانیِ آیْخِنْ‌والْد (2003) ارزیابی و تحلیل نموده و از این رهگذر، به تبیین نظریِ ماهیّت، ویژگی‌ها، گرایش‌ها و رفتارهای رده‌شناختی آنها دست یابد. در این راستا، پیکرۀ زبانی مورد نیاز پژوهش به‌صورت میدانی و به شیوۀ توزیع پرسشنامه، بازگردانیِ ساختارها و جملات هدفمند، و نیز ضبط گفتارِ آزادِ هشت گویشورِ بومیِ مناسب (پنج مرد و سه زن) در محیط طبیعی کاربرد زبان گردآوری، آوانویسی و تحلیل گردید. بر پایۀ فرضیۀ اولیۀ نگارندگان، ماهیّت، گرایش‌ها و رفتارِ عناصر مورد بررسی همسو با جهانی‌های پیشنهادیِ آیْخِنْ‌والْد (2003) برای واژه‌بست‌هاست. یافته‌های پژوهش هم آشکارا نشان‌دهندۀ آن است که ویژگی‌های جهانی، گرایش‌ها و رفتارهای رده‌شناختیِ واژه‌بست‌ها نظیر آزادی در میزبانْ‌گزینی، عدم تناظر با واژۀ واجی، تناظر با واژۀ نحوی، وقوع پس از همۀ انواع وندها، و برخورداری از انسجام واجی، واج‌آرایی، ساختار زنجیری، آرایش نحوی، گسترۀ نحوی و قواعد نحویِ ویژه در واژه‌بست‌های بَشاگَرْدی نیز با امکان ارائۀ تبیین‌های نظری برای آن ویژگی‌ها و گرایش‌ها تبلور می‌یابد. از این رو، پارامترهای رده‌شناختیِ الگوی مورد استناد پژوهش، فرضیۀ نگارندگان و، در نتیجه، واژه‌بست بودنِ همۀ عناصر مورد بررسی را تأیید حداکثری می‌نماید.

کلمات کلیدی