چکیده انرژی زیاد نهفته در جریان خروجی از روی سرریزها، با طراحی سازه های مستهلک کننده انرژی در شوت و یا حوضچه آرامش پایین دست کنترل می-شود. با این حال رخداد آبشستگی موضعی در پایین دست، یکی از بزرگترین خطراتی است که پایداری سرریزها را تهدید می کند. در پژوهش آزمایشگاهی حاضر؛ ابتدا با انجام آزمایش های شاهد(شوت بدون مانع) در اعداد فرود مختلف، به بررسی هندسه گودال آبشستگی پرداخته شد، آنگاه با ارائه روش حفاظتی پایه بلوک با ارتفاع ثابت در سه شکل هندسی(مستطیل، نیم دایره، مثلث)، چهار موقعیت نصب بصورت نسبتی از طول کل شوت Lb/Lfبرابر (2/0، 4/0، 6/0، 8/0) و همچنین، جهت تقعر- تحدب نصب بلوک ها، پارامترهای ابعادی گودال آبشستگی اندازه گیری و با انجام تحلیل ابعادی به روش پای- باکینگهام مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد؛ استفاده از پایه بلوک روی شیب شوت در همه مدل های مورد آزمایش، بر مقادیر ابعادی آبشستگی تاثیرگذار بوده و همواره سبب کاهش ابعاد گودال آبشستگی شده است. بطور خلاصه: 1. عمق و طول نهایی آبشستگی با افزایش عدد فرود بالادست سرریز، افزایش می یابد. 2. در سری آزمایش های تقعر در برابر جریان بلوک ها، همواره پارامتر های ابعادی آبشستگی دارای مقادیر کمتری نسبت به تحدب در برابر جریان بوده اند. 3. با کاهش فاصله نصب بلوک ها نسبت به پنجه سرریز، کاهش آبشستگی در عمق و طول افزایش می یابد. به طوری که در موقعیت (Lb/Lf=0.8) بیشترین استهلاک انرژی نسبت به سایر موقعیت ها رخ داده و در شرایط مختلف جریان بین 15 تا 2/61 درصد کاهش عمق گودال آبشستگی را به همراه دارد. 4. در موقعیت (Lb/Lf=0.6)، بلوک های مستطیلی و نیم دایره ای با تحدب در برابر جریان و همچنین، در موقعیت (Lb/Lf=0.8) بلوک مثلثی با تقعر در برابر جریان، با عملکرد متوسط 1/38 تا 4/73 درصد، بیشترین کاهش را در طول آبشستگی نسبت به سایر حالت ها دارا می باشند. 5. با افزایش عدد فرود جریان در بالادست تاج سرریز، انرژی نسبی مستهلک شده جریان در پنجه شوت، کاهش می یابد.

کلمات کلیدی