انتخاب رشته‌ی تحصیلی، از نظر فردی یکی از مهمترین تصمیمات زندگی و از منظر نظام آموزشی و بازار کار، یک فرآیند مهم اجتماعی-اقتصادی است. با توجه به آثار این تصمیم، مدل‌سازی آن، تشخیص عوامل مؤثر بر انتخاب رشته و تعیین وزن عوامل مختلف، تعیین میزان بهینگی انتخاب‌ها از منظر نیازهای بازار کار و نهایتا طراحی و ارزیابی روش‌های رفع عدم تطبیق رشته‌ی تحصیلی-شغل، یک حوزه‌ی بسیار مهم پژوهشی است. اما این حوزه‌ی پژوهشی در ایران بسیار مغفول بوده و از نظر چارچوب تحلیلی و روش دچار عقب‌ماندگی است. به همین خاطر این سوال که چه چارچوب‌های مدلسازی، روش‌های تحقیق و سیاست‌هایی برای رفع مسئله عدم تطبیق رشته-شغل وجود دارد، به عنوان مسئله محوری پژوهش انتخاب و بر همین اساس مطالعات پیشین دسته‌بندی و تحلیل شد. به طور کلی سه رویکرد کلان در مدل‌سازی رفتار انتخاب رشته شناسایی شد؛ رویکرد مدل‌سازی انتخاب، رویکرد سرمایه‌گذاری در سرمایه انسانی و رویکرد عدم تطبیق. بررسی پژوهش‌های تجربی بر اساس هر سه رویکرد و تمام روش‌های شناسایی‌شده، نشان می‌دهد که همواره یک انحراف جدی بین برآیند رفتار انتخاب رشته و نیازهای بازار کار وجود دارد. طبق نتایج فراتحلیل، این انحراف، در طول زمان و بین کشورهای مختلف حتی کشورهای توسعه‌یافته به صورت جدی وجود داشته و دارد. به همین خاطر بر اساس تجارب جهانی مداخلات سیاستی مختلفی دسته بندی شده و برای رفع این معضل پیشنهاد شده است.

کلمات کلیدی