‌به‌منظور بررسی اثر محدودیت کلسیم و فسفر جیره در دوره رشد بر عملکرد، شاخص‌های لاشه، فراسنجه‌های خون، استخوان و پاسخ عادت‌پذیری جوجه‌های گوشتی در دوره پایانی، آزمایشی با استفاده از 648 قطعه جوجه گوشتی یک‌روزه نر سویه راس 308 در قالب طرح کاملاً تصادفی انجام شد. تمام جوجه‌ها در دوره آغازین با یک جیره استاندارد تغذیه شدند. سه تیمار آزمایشی در دوره رشد (24-11 روزگی) شامل: 1) جیره استاندارد (سطح توصیه شده) ‌به‌عنوان شاهد، 2) جیره با 15 درصد کاهش در میزان کلسیم و فسفر قابل‌دسترس نسبت به احتیاجات، 3) جیره با 30 درصد کاهش در میزان کلسیم و فسفر قابل‌دسترس نسبت به احتیاجات بود. در این دوره، تیمار شاهد دارای 6 تکرار 12 قطعه‌ای و دو تیمار دیگر هر کدام شامل 24 تکرار با 12 قطعه جوجه بودند. در ابتدای دوره پایانی (25 روزگی) هر تیمار (به‌جز ‌تیمار شاهد) به 4 گروه شامل صفر، 10، 20 و 30 درصد کاهش در سطح کلسیم و فسفر قابل‌دسترس جیره تقسیم شد؛ به‌طوری که در این دوره 9 تیمار با 6 تکرار و 12 قطعه جوجه در هر تکرار تشکیل شد. عملکرد رشد پرندگان در دوره رشد، پایانی و کل دوره آزمایشی تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت. وزن نسبی کبد در سن 24 روزگی با کاهش سطح کلسیم و فسفر‌ قابل‌دسترس با یک روند خطی افزایش یافت. غلظت آلکالین‌فسفاتاز خون جوجه‌ها در سن 24 روزگی تحت ‌تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفت؛ به‌طوری که با کاهش سطح کلسیم و فسفر جیره، غلظت این آنزیم با یک روند خطی افزایش یافت. میزان خاکستر، کلسیم و فسفر استخوان درشت‌نی در سن 24 و 42 روزگی به‌طور ‌معنی‌داری تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفت؛ به‌طوری که با کاهش سطح کلسیم و فسفر قابل‌دسترس جیره، با یک روند خطی کاهش یافتند. مقاومت در برابر شکست استخوان درشت‌نی در سن 24 روزگی معنی‌دار نبود؛ با این وجود در سن 42 روزگی تمایل به معنی‌داری داشت و با کاهش سطح کلسیم و فسفر قابل‌دسترس جیره کاهش یافت. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که می‌توان کلسیم و فسفر قابل‌دسترس جیره جوجه‌های گوشتی در دوره رشد را تا 15 درصد و در دوره پایانی تا 10 درصد بدون تأثیر منفی بر عملکرد رشد کاهش داد.

کلمات کلیدی