همه ادیان و مذاهب به نیایش، بعنوان لحظه ای که ارتباط خالصانه مخلوق با خالق صورت می گیرد، نگاهی خاص دارند. این لحظه های تنهایی در فرهنگ دینی، نام های گوناگونی دارند؛ نام هایی چون نیایش، دعا، مناجات، حمد، ثنا، ذکر، تسبیح و غیره. ریشه این واژه ها عربی یا ایرانی است و با وجود تفاوت های اندک، همه به یک مفهوم واحد اشاره می کنند کهآن عبارت است از خلوت کردن و درد دل گفتن با خالق یگانه که سرچشمه همه فیض ها و لطف ها است. حافظ بعنوان یکی از برجسته ترین شاعران فارسی زبان، به نیایش نه از روی زهد و ترس، بلکه از روی اخلاق عارفانه و رندانه توجه داشته است. این مقاله علاوه بر مشخص نمودن قالب های مختلف نیایش در اشعار حافظ که از دیوان حافظ به سعی سایه استخراج گردیده است، به بررسی کنش گفتار نیایش نیز در حیطه زبانشناسی می پردازد. در این بررسی، قالب های مختلف نیایش از جمله ذکر، مناجات، حمد و دعا طبق تعاریف موجود در منابع شناسایی شده، که در میان این مجموعه، 10 نوع کنش گفتار نیز حاصل شده است که از میان آنها درخواست و طلب برای دیگران و درخواست و طلب برای خود، بیشترین و گله و شکایت و نیز مدح گفتن کمترین تعداد کنش گفتارهای به دست آمده بوده اند.

کلمات کلیدی