شهرستان سرخس در استان خراسان رضوی، به عنوان منطقه مطالعاتی با آب وهوایی خشک و بیابانی در شمال شرق ایران، واقع شده است .این شهرستان اگرچه در حوزه آلاینده های گازی مشکلی ندارد اما ریزگردها بیشتر از گذشته باعث بروز روزهای ناسالم می شود .هدف از این تحقیق بررسی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی، شناسایی کانی های ذرات گردوغبار برفراز شهرستان سرخس و شناسایی منابع طوفان گرد وغبار است .نمونه­برداری حاصل ته­نشینی خشک ذرات هنگام فصول تابستان و پاییز سال 1398 صورت پذیرفته است. این پژوهش بر روی ذرات ریز گرد با اندازه کمتر از 10میکرومتر در ارتفاع 2-4 متری از سطح زمین انجام شده است. با استفاده از روشهایطیف سنجی القایی، پراش پرتوایکس، فلزات و کانی­های های حاضر در ذرات گردوغبار شناسایی و با به کارگیری میکروسکوپ الکترونی و پارتیکل سایز شکل ذرات و اندازه آنها تعیین گردیده است. طبق نتایج به دست آمده. فلزات: کلسیم،آلومینیوم، سدیم، آهن، گوگرد، تیتانیوم، بر، منگنز روی و استرانسیوم بالاترین میزانغلظت را در گرد وغبارروستاهای تعیین شده، دارند. بررسی کانی شناسی ذرات گرد و غبارنشان می دهد که گردوغبار دارای منشاءدر منطقه رسوبی است و تشابه بالایی با کانی های موجود درگردوغبار دشت سیستان و تالاب هامون دارد. بالاترین کانی رسی شامل کائولینیت، کلریت، کوارتز، کلسیت، ژیبس است. آنالیز فیزیکی و شیمیایی کانی های حاضر در ذرات بیانگر منشاء احتمالی گردوغبار ازدشت سیستان وحاصل از باد های 121روزه می باشد.کلسیم و آلومینیوم نیز با بالاترین میزان خود در بین فلزات محلول نشانگر منشاءخاکزاد بودن گرد وغبار است. همچنین بالا بودن عناصر تبخیر همانند استرانسیوم و گوگرد و ژیبس نیز می توان منشا تبخیری برای آن در نطر گرفت همچنین عناصر سمی شامل آرسنیک، سرب و روی را می توان به پالایشگاه خانگیران نسبت داد. بنابراین منطقه سرخس دارای سه منشا خاکزاد تبخیری و شیمیایی می باشد.

کلمات کلیدی