چکیده مقاله: توسعه زندگی اجتماعی بشر–که معلول تکامل زیستی انسان در جنبه های علم و تکنولوژی و ادبیات و فرهنگ و اقتصاد و ... می باشد. مقتضی تغییر در فرهنگ و ... انسان شده است. به طوری که جرایم از بسیط و فردی به سوی سازما نیافته و جمعی گرایش پیدا کرده و انسان افزون بر شخصیت حقیقی خود، واجد شخصیت حقوقی بلکه این بعد وی بر بعد فردی او رجحان و برتری پیدا نموده و چیره شده است. این مقتضیات زمانی و مکانی سبب شده است تا تعهدات انسان چه قراردادی و چه قهری و در نتیجه مسئولیت های وی بیشتر شده و موجب تحول کمی وکیفی در تعریف و قلمرو و احکام مسئولیت مدنی شده است. یکی دیگر از این مقتضیات زمانی ومکانی، رویارویی فرهنگ ها در کشورهای مسلمان در حال رشد با فرهنگ غرب است که موجب تحول و حرکتی نوین در راهبردهای استنباط و اجتهاد شده است. آنچه در این میان مهم است، ضرورت انطباق احکام شریعت و قواعد حقوقی با مقتضیات زمان و مکان می باشد. حقوق ایران که مبتنی بر فقه اسلامی است، به دنبال این است که نیازهای مردم و معضلات اجتماعی را حل کند و بهترین و منصفانه ترین و عادلانه ترین راه را بیابد. درواقع این قانون گذاری برای جامعه ای که می خواهد قانونش بر اساس فقه باشد، باید چه شرایط جدیدی را در پیش گیرد که هم عقلانی و هم شرعی باشد. در اینجا پای مقتضیات زمان و مکان به میان می آید. این نوشتار بر آن است تا ضمن بررسی چالش های مقتضیات زمان و مکان با وضعیت موجود اجتماعی مسلمانان و راه های رسیدن به وضعیت مطلوب و آرمانی اسلام، آثار واحکام این رویارویی را مورد بررسی قراردهد. کلیدواژه ها: مقتضیات زمان و مکان، شخصیت حقیقی، مسئولیت مدنی

کلمات کلیدی