حکومت عثمانی در سدۀ دهم هجری که مقارن اوج اقتدار و شکوه این حکومت بود، در زمینه‌های سیاسی، هنر و معماری، تشکیلات اداری- مالی، درباری و نظامی، توسعۀ قلمرو و دیگر بخش‌ها، نسبت به ادوار پیشین، جهش چشمگیری را تجربه کرد که به سبب عوامل متعددی بوده است. همین شکل پیشرفت و شکوه در تشکیلات آموزشیِ در هم تنیده با سازمان مذهبی و قضایی با محوریت مدارس و مساجد جلوه‌گر شد که به مانند سایر بخش‌ها و زمینه‌ها، معلول عوامل مختلفی بود. اقدام به گسترش این تشکیلات و تداوم این توسعه و پیشرفت، سبب پیدایی مسائلی نظیر نیاز به مدرّس و تأمین و توسعۀ مواد درسی بود که در هر دو بخش، نخبگان ایرانی حاضر در قلمرو عثمانی، نقش برجسته‌ای را ایفا کردند. این نخبگان در تأمین مواد درسی اصلی مدارس عثمانی که بر علوم مذهبی تمرکز داشت، کوشا بودند و به نگارش آثار متعددی در قالب شرح، حاشیه و تعلیقه دست زدند که این تلاش‌ها، یکی از عوامل توسعۀ تشکیلات آموزشی عثمانی شد و سرانجام به شکوه همه جانبۀ حکومت عثمانی در این عصر انجامید. در این پژوهش، به تلاش‌های ایرانیان حاضر در قلمرو عثمانی مقارن حکومت سلیم اول (حک: 918- 926 ق) و سلیمان قانونی (حک: 926- 973 ق) در تأمین مواد درسی مذهبی مدارس عثمانی پرداخته شده است.

کلمات کلیدی