چغندرقند از محصوالت مهم کشاورزی در بسیاری از کشورهای جهان است. این گیاه تحت تاثیر ویروسهای خاکزادی از جمله ویروس زردی نکروتیک رگبرگ چغندرقند )BNYVV ،جنس Benyvirus ،خانواده Benyviridae ،)ویروس خاکزاد (BSBV (و ویروس کیو چغندر )BVQ( )جنس Pomovirus ،خانواده Virgaviridae ،)ویروس لکه سیاه برگ چغندرقند )BBSV )به همراه ساتالیت آن )جنس Betanecrovirus ،خانواده Tombusviridae )قرار میگیرد. سه ویروس اول توسط پروتیست خاکزاد betae Polymyxa منتقل می شوند، در حالیکه BBSV و ساتالیت آن توسط قارچ کیتریدی Olpidium brassicae منتقل میشوند. هدف از انجام این تحقیق بررسی وضعیت پیچیده چهار ویروس خاکزاد چغندرقند در ایران است. از اینرو، تعداد 214 نمونه ی ریشهای دارای عالئم ویروسی از مکان های عمده کشت چغندرقند در 12 استان کشور جمعآوری گردید. جهت تشخیص ویروسها از آزمون PCR-RT استفاده شد. بیش از 90 درصد نمونههای جمع آوری شده آلوده به یک یا چند مورد از این چهار ویروس بودند که نشان دهنده پراکندگی گسترده این ویروسها در مزارع چغندرقند کشور میباشد. BNYVV شایعترین ویروس خاکزاد بود )74 ،)% بعد از آن BSBV( 50 ،)% سپس BBSV( 31 )% و BVQ( 17 .)% ساتالیت BBSV تقریبا در 8.8 درصد از نمونهها و در همه استانها به جز آذربایجان شرقی یافت شد. آلودگی های مخلوط این ویروسها در تعداد زیادی از نمونه ها مشاهده شد و بیانگر این بود که نحوه ارتباط ویروسها با یک توزیع تصادفی مطابقت ندارد. آلودگی های مخلوط در 6.61 % نمونهها در مقایسه با 1.33 % از نمونههای با آلودگی منفرد مشاهده گردید. BBSV و BVQ هرگز به تنهایی پیدا نشدند و BVQ هرگز در ارتباط با ساتالیت BBSV یافت نشد. آلودگی منفرد به BNYVV فراوانترین بود )30 ،)% سپس آلودگی دوگانه با BSBV( 3.23 )% و آلودگی سه گانه با BSBV و BBSV( 4.14 )% در مراتب بعدی قرار داشتند. آلودگی همزمان این چهار ویروس در گیاه سبب تشدید عالئم بصورت سینرژیک گردید که میتواند پیامدهای اپیدمیولوژیک داشته باشد. آلودگیهای مخلوط در این گونه های ویروسی، نشان دهنده پتانسیلی برای ایجاد و تکامل نژادهای جدید و نیز واریته های شکننده مقاومت از طریق نوترکیبی می باشد. نتایج حاصل از این تحقیق میتواند برای استراتژیهای جدید کنترل ویروس های خاکزاد چغندرقند در کشاورزی مفید باشد.

کلمات کلیدی