زمان یکی از عناصر مهم و کلیدی در روایت‌‌های تاریخی است که در کنار مؤلفه‌‌هایی چون مکان و شخصیت‌‌های تاریخی، قوام یک ابژه و رخداد تاریخی را شکل می‌‌دهد. مورخان برای نقل روایت‌‌های تاریخی از عنصر زمان به شیوه‌‌های گوناگون بهره گرفته‌‌اند. ژرار ژنت، برای درک بهتر از کارکرد زمان در روایات با تأمل بر عنصر زمان در روایت، نظریۀ «زمانمندی روایت» را طرح و شاخص‌های سنجش زمان روایت را بررسی کرد. پژوهش حاضر، بر آن است تا با بهره‌‌گیری از نظریۀ زمان‌‌بندی ژنت، به شیوۀ تحلیل محتوا به ارزیابی شاکلۀ روایی کتابی تاریخی یعنی اکسیر التواریخ و روابط بین مؤلفه‌‌های روایی سازندۀ این ساختار بپردازد و الگوی کلی سطوح و مؤلفه‌‌های روایی کتاب را تبیین و تشریح کند. با توجه به اهمیت عنصر زمان در متون تاریخی مشخص می‌‌شود که در کنار سیطرۀ نظم گاه‌شمارانه بر روایت نویسندۀ اثر، بی‌‌نظمی‌‌های زمانی چون گذشته‌‌نگری یا آینده‌‌نگری مورخ، روایت او را به سمت «نابهنگامی یا زمان‌‌پریشی» هدایت کرده است. درعین‌حال بسامد مفرد رویدادها به‌صورت بسامد غالب، از مهم‌‌ترین شگردهای زمانی است که مورخ در مقولۀ زمانمندی روایت از آن بهره برده ‌‌است.

کلمات کلیدی