در این نوشتار، نشان داده می‌شود که چرا و چگونه شرایط اجتماعی داخلی و موقعیت سیاسی خارجی، شاه‌عباس را ملزم به تلفیق دو هویت ملی و مذهبی و ایجاد هویت واحد (ملی ـ مذهبی) کرد. در همین راستا، قصه‌ی حسین‌کرد شبستری که گویاترین قصه در باب مسائل سیاسی و اجتماعی عصر صفوی است، به‌منزله نمونه‌ی موردی انتخاب شده و در این قصه، شرایط سیاسی، فرهنگی و اجتماعی عصر صفوی مطالعه شده است؛ هم‌چنین به نقش این قصه در دو سوی مهم تشکیل‌دهنده‌ی هویت ایرانی در این عصر، یعنی ملیت و مذهب پرداخته شد. برای تحقق اهداف مذکور، قصه‌ی حسین‌کرد، در چهار ساحت ساخت مفهوم میهن، تمرکز بر نام ایران در قالب محدوده‌ی مشخص جغرافیایی، مرز مذهبی و قهرمانان محلی، با روش تحلیل محتوا، بررسی شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که ایران، در عهد شاه‌عباس از یک مفهوم، به واقعیتی جغرافیایی با مرزهای داخلی و خارجی مشخص تبدیل ‌شده که دستاورد آن، شکل‌گیری یک هویت ملی ـ مذهبی بوده است.

کلمات کلیدی