چکیده مطالعات کانی شناسی نمونه های فیروزه نیشابور، بررسی ساختار کریستالی و آنالیزهای عناصر تشکیل دهنده این گوهرسنگ، نشان داد که عنصر مس عامل موٍثر در رنگ آبی فیروزه و آهن عامل تاثیرگذار در رنگ فیروزه سبز می باشد. مقادیر و نسبت های عناصر دیگر همچون Al, P, Zn, La, Ce و میزان فراوانی آنها در ساختار فیروزه، مسئول کیفیت فیروزه و داشتن رنگ مرغوب این کانی می باشند. ایده محوری روش نوین ارتقاء کیفیت فیروزه نیشابور با کمک متدهای کریستالوشیمی و نانویی مبتنی بر ارتقاء کیفیت فیروزه نیشابور بوده است که تاثیرگذاری زیادی در میزان ارزش آن، در کیفیت گوهرسنگ، در میزان مقاومت در برابر شرایط محیطی، در میزان سختی گوهرسنگ و در میزان کیفیت رنگ آن دارد. از ویژگیهای روش، 1) نوین بودن، 2)طبیعی ماندن فیروزه، 3) بالابردن کیفیت به جای رنگ آمیزی (Enhancement versus dyeing)، 3) مبتنی بر دانش روز و 4) روش بسیار ویژه تخصصی می باشد. نتایج نشان داد که Al کاهش قابل توجهی را در فیروزه های سبز نسبت به فیروزه های آبی نشان می دهد که دلیل این کاهش می بایستی جایگزینی Fe به جای Al باشد. از بین عناصر فرعی، عنصر Zn در فیروزه های آبی، فراوانی بیشتری نسبت به فیروزه های سبز دارد. بیشینه فسفر در فیروزه آبی رنگ ولی به سمت فیروزه سبز کاهش قابل ملاحظه نشان می دهد. در بین عناصر کمیاب خاکی، لانتانیوم (La) و سریم (Ce) از گروه LREE، کاهش مقادیر از فیروزه آبی رنگ به سمت فیروزه سبز را نشان می دهند. بنابراین، حضور دو عنصر لانتانیوم و سریم از خانواده عناصر نادر خاکی سبک، به ارتقاء کیفیت فیروزه کمک شایانی می نماید.

کلمات کلیدی