مقدمه: لواستاتین یکی از داروهای خانواده استاتین است که در درمان بیماری های قلبی و عروقی کاربرد دارد. سالانه 17 میلیون نفر در سراسر دنیا جان خود را به خاطر این بیماری ها از دست می دهند. با توجه به فراگیری بیماری های قلبی و عروقی مصرف انواع استاتین ها شیمیایی یا زیستی رو به افزایش است. اثرات نامطلوب ترکیبات شیمیایی متخصصان را به کاربرد مجدد اما علمی تره ترکیبات طبیعی سوق داده است. لواستاتین توسط میکروارگانیسم های مختلفی سنتز می گردد که برخی از آنها بیماری زا هستند اما قارچ دارویی موناسکوس پورپورئوس یک مولد بی خطر و پربازده است. شرکت های داروسازی کشور، لواستاتین را از طریق واردات تامین می کنند، همچنین استاتین های صنعتی به مرور جایگزین لواستاتین شده است. لذا در این پژوهش بهینه سازی فرایند تولید نیمه صنعتی لواستاتین از طریق کشت مایع در بیوراکتور صورت گرفت. مواد و روش ها: ریزسازواره موناسکوس پورپورئوس(Monascus purpureus) در دمای 4 درجه سانتی گراد قرار گرفت و هر 30 روز یک بار روی محیط PDA واکشت شد. 11 پارامتر برای رسیدن به فرآیند تولید بهینه لواستاتین ارزیابی شد. این پارامترها شامل 4 منبع کربنی شامل (برنج، گندم، جو و سیب زمینی در سه غلظت (g/l) 2 ، 10 و 18)، دو منبع نیتروژن (اوره و نیترات آمونیوم در سه غلظت (g/l) 3،1 و 5)، عناصر ریزمغذی ((g/l)2،1 و 4)، دمای کشت (20، 25 و 30 درجه سانتی گراد)، سرعت هوادهی (l/min 1، 1.5 و 2)، سرعت همزدن محیط کشت (l/min 3، 4.5 و 6) و pH (5،3 و 7) بود. غربالگری پارامترها در نرم افزار آماری RSM صورت گرفت و نتایج آزمایشگاهی با تخمین نرم افزار مطابقت داشت. با استفاده از کروماتوگرافی (Hplc) میزان تولید لواستاتین و توکسین سیترینین اندازه گیری شد. یافته ها: محیط کشت شامل (g/l) 13 جو، (g/l) 10 برنج، (g/l) 1.6 نیترات آمونیوم، (g/l) 0.8 ریزمغذی با سرعت هوادهی l/min 2.6 ، سرعت همزنی l/min 4.5 و pH 5.4 به عنوان بهترین محیط کشت انتخاب شد. در شرایط بهینه کشت مقدار (μg/mL) 0.83 لواستاتین تولید شد و میزان توکسین سیترینین (μg/mL) 0.032 بود. نتیجه گیری: تحقیقات ناچیزی برای تولید لواستاتین در ایران انجام شده است. با توجه به عدم تولید لواستاتین در ایران، تحقیقات بنیادی و کاربردی ضروری است. نتایج حاصل از این پژوهش می تواند به منظور تولید صنعتی لواستاتین مورد استفاده قرار گیرد.

Keywords