هدف: مفاهیم مطرح شده در طب ایرانی،‌ به عنوان یکی از سیستم های کل نگر در طب مکمل و جایگزین، دارای ارتباطی تنگاتنگ با سایر رشته های علوم می باشد. نهادینه سازی رویکرد سازمان بهداشت جهانی مبنی بر استفاده از ظرفیت مکاتب طب سنتی، مستلزم رویکرد آکادمیک میان رشته ای به این حوزه می باشد. یکی از مفاهیم اساسی در طب ایرانی مفهوم مزاج است. شاخص های مبتنی بر گفتار، بخشی از معیارهای مزاج شناسی را در طب ایرانی تشکیل می دهند. بر پایه این شاخص ها و همچنین مفاهیم مرتبط با اصول شش گانه حفظ سلامتی در طب ایرانی (سته ضروریه) نیاز به ترویح و تنقیه در افراد یا شرایط واجد مزاج گرم بیشتر از مزاج سرد است. مطالعه حاضر به بررسی مفاهیم مرتبط با این تئوری در علم زبان شناسی و تفاوت های گفتاری که بر پایه گرمی یا سردی مزاج به وجود می آیند می پردازد. روش بررسی: ابتدا کتب مرجع طب سنتی ایرانی شامل قانون، کامل الصناعه، ذخیره خوارزمشاهی مورد بررسی قرار گرفتند و مطالب مرتبط با موضوع گفتار و مزاج استخراج گردید. سپس جستجو در پایگاه های داده پزشکی از جمله PubMed و اسکوپوس و همچنین پایگاه های داده زبان شناسی صورت پذیرفت. یافته‌ها: نتایج حاصل، نشان می دهد در شرایطی که طبق مبانی طب ایرانی منجر به افزایش کیفیت گرمی می شود، زبان‌های دارای واج‌های درون‌سوی مکیده و نُچ‌آواها و همچنین حلقی‌های ناسوده و همخوان‌های واک‌دارِ نفس‌آلود تمرکز بیشتری دارند. علاوه بر این، گرایش بیش‌تر تمرکز طیف زبان‌های سرنمون هجاباز و زبان‌های دارای بیش‌ترین بسامد واژه‌های منتهی به واج /h/ در مناطق گرم زمین می‌باشد. در طرف مقابل نیز، تمرکز طیف زبان‌های سرنمونِ هجابسته و زبان‌های دارای پدیدۀ کامی‌شدگی در شرایط و مناطقی که منجر به افزایش کیفیت سردی می شود، بیشتر است. نتیجه‌گیری: این یافته‌ها که منطبق بر پیش‌فرض‌های مورد انتظارِ پژوهش بود، می‌تواند مؤیدی بر ترویح و تنقیه از چارچوب نظری ستّۀ ضروریه در طب ایرانی از دیدگاه زبان‌شناسی باشد و می‌تواند در راستای یافتن ایده‌های نوینِ پژوهشیِ مشابه در حوزه‌های پزشکی و زبان‌شناسی، راه را برای طراحیِ پژوهش‌های اصیل (Original) مرتبط بگشاید.

کلمات کلیدی