انتخاب ارقام متحمل به شوری از راه‌کارهای جلوگیری از کاهش عملکرد در شرایط تنش می‌باشد. این پژوهش به‌منظور ارزیابی میزان تحمل به شوری 24 ژنوتیپ عدس به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1398 اجرا شد. تنش شوری در سه سطح 5/0، 12 و dSm-116 در کرت‌های اصلی و ژنوتیپ‌های عدس در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد در تنش dSm-112 ژنوتیپ‌های MLC6، MLC12، MLC26، MLC120 و MLC178 دارای بقای بالای 60 درصد بودند. در سطح شوری dSm-116 به‌جز ژنوتیپ‌های MLC57، MLC73، MLC94، MLC104 و MLC108 سایر ژنوتیپ‌ها در شوری dSm-116 دارای بقاء بودند و ژنوتیپ‌های MLC178 و MLC26 به ترتیب با 30 و 25 درصد، بیشترین بقاء را دارا بودند. با افزایش سطح تنش شوری محتوای کلروفیلa، رنگ‌دانه‌های فتوسنتزی و فنل در تمامی ژنوتیپ‌ها روندی کاهشی داشت. با افزایش شوری محتوای کلروفیلa در تیمار شاهد از 724/0 به 220/0 میلی‌گرم در گرم ماده تر در شوری dSm-116 رسید. افزایش شوری از 5/0 به dSm-116 سبب افزایش مهار فعالیت رادیکال آزاد DPPH، کاتالاز، پراکسیداز و آسکوربات پراکسیداز در ژنوتیپ‌های MLC117 و MLC178 شد. با افزایش شوری پتانسیل اسمزی منفی‌تر گردید و در شوری dSm-116 دو ژنوتیپ MLC178 و MLC26 که بقای بالای داشتند کمترین پتانسیل اسمزی را به‌ترتیب با 91/3- و 62/5- مگاپاسکال نشان دادند. تجزیه به مؤلفه‌های اصلی ( PCA) نشان داد که مؤلفه اول 41/50 درصد از تغییرات و ویژگی‌های مربوط به رنگ‌دانه‌های فتوسنتزی و پتانسیل اسمزی و مؤلفه دوم نیز 66/12 درصد ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی، متابولیت‌ها و درصد بقاء را توضیح می‌دهد. نتایج حاصل از تجزیه خوشه‌ای نشان‌ داد که ژنوتیپ‌های MLC6، MLC12، MLC26، MLC117، MLC120 و MLC178 در بیشتر صفات موردبررسی برتر بودند؛ بنابراین انجام آزمایش‌های تکمیلی جهت بررسی تحمل به شوری روی این ژنوتیپ‌ها در شرایط مزرعه توصیه می‌شود.

کلمات کلیدی