چهارمقاله یا مجمع‌النوادر دربردارندة حکایت‌هایی است که بعضی از آنها منحصربه‌فرد است و در هیچ منبعی قبل از آن یافت نمی‌شود؛ اما بعد از چهارمقاله کتاب‌های بسیاری به این حکایت‌ها اشاره کرده‌اند. هر متنی به‌نوعی با متون پیش و پس از خود ارتباط دارد؛ فارغ از اینکه این ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم، آگاهانه یا ناآگاهانه و یا محدود یا نامحدود است. شناخت این ارتباط‌ها به ما کمک می‌کند تا متن را از مسیر آبشخورهای آن بهتر بشناسیم. گفت‌وگومندی و ترامتنیّتْ نظریّه‌هایی است که به بررسی ارتباط بین متون با آثار پیش و پس از خودشان می‌پردازد. گفت‌وگومندی با توجه به ویژگی اجتماعی‌بودن انسان به ارتباط بین همة نظام‌های زبانی، نوشتاری، تصویری و غیره می‌پردازد. توجه و علاقة انسان به تاریخ و استفاده از تجربة گذشتگان برای زندگی بهتر، برمبنای همین ویژگی بینامتنی او استوار است. این مقاله بر آن است که تذکره‌های قرن نهم هجری را بررسی کند تا میزان ارتباط این متون با چهارمقاله مشخص شود. به این منظور ابتدا شش تذکرة قرن نُه بررسی و سپس اشتراکات موجود بین آنها و چهارمقاله در حوزه‌های واژگان، عبارت یا جمله، حوادث، زمان و مکان تبیین می‌شود. از میان تذکره‌های قرن نُه، چهار تذکره در حوزه‌های بحث‌شده به‌ویژه حوادث با چهارمقاله ارتباط دارند. این تذکره‌ها به ‌ترتیبِ میزان ارتباط با چهارمقاله عبارت است از: مجمل فصیحی، تذکرةالشعرا، بهارستان و روضةالصفا.

کلمات کلیدی