اشتباه اصطلاحی فقهی حقوقی است که به معنای پندار نادرست از واقعیت و تصور خلاف واقع آمده است این اصطلاح مصدر ثلاثی مزید «شبه» از باب افتعال است. از نقطه نظر تاریخی بحث، نظریه اشتباه تاکنون در قالب نظریه مستقل در کتب فقهی به عنوان منبع حقوق اسلامی مطرح نشده اگرچه با تدقیق در آراء و نظرات فقها به خوبی شرایط و آثار اشتباه در حقوق مدنی و کیفری قابل استنباط است (نظری/55) اما در کتب لغت «اشتباه» به این معنا است که امر مشکل شود به گونه ای که موضوع متشابه شود (حمیری/6/3369) همچنین برخی معنای اشتباه را در ذیل مدخل «شبه» آورده اند: اشتباه امور به معنای پوشیده شدن است به طوری که قابل تشخیص و آشکار شدن نباشد همچون اشتباه قبله و مشابه آن (طریحی/6/350) بنابراین اشتباه در یک امر، به معنای اختلاط یک موضوع در مساله است که موجب شک در صحت آن می-شود (سعدى ابوجیب/189) همچنین در لسان العرب واژه «شبه» در مورد دو امر مماثل و مشابه نیز به کار رفته است (فراهیدی/5/53- ابن منظور/13/503) درنتیجه، همان گونه که مشاهده می شود اشتباه در لغت عرب، در معانی ابهام، خیال، جهل، شک و شبهه به کار رفته است. در زبان پارسی نیز اشتباه به معنی پوشیده شدن و نهفته ماندن، بازشناختن، بازندانستن و خطا استعمال شده (معین/278) اما لغت مزبور در میان عرف علمای اصول به معنی اشتباه شنونده در مراد متکلم به جهت تعارض ظاهری میان چند دلیل آمده است. (عبدالرحمان/3/208) در اصطلاح حقوقی واژه اشتباه به صورت تعابیر گوناگون میان حقوقدانان به کار گرفته شده به این صورت که برخی اشتباه را تصور باطلی می دانند که شخص نسبت به امری دارد و بسته به درجه و میزان قدرت و ضعف آن در عقد تاثیر می گذارد

کلمات کلیدی