پرسش از ماهیت وحی و نحوه تحقق آن از دیرباز مورد توجه اندیشمندان مسلمان قرار داشته که دو دیدگاه عمده درباره آن ارائه نموده اند: زبانی بودن وحی (دیدگاه مشهور) و غیرزبانی بودن وحی. در این جستار دیدگاه قرآن پژوهانی همچون نصر حامد ابوزید (قرآن پژوه مدرن) و صدرالمتألهین (قرآن پژوه سنتی) که به وحی «غیرزبانی» قائل هستند به نحو تحلیلی- تطبیقی بررسی می شود. هر دو اندیشمند، مبدأ وحی را الهی و فرا بشری می دانند، اما در رویکرد و روش تفاوت هایی دارند. ابوزید با رویکرد مطالعات زبان شناسی و هرمنوتیکی و با روشی تجربی به تبیین سرشت وحی می پردازد و بر این باور است که حقیقت خارجی وحی، از فرهنگ زمانه و تجربه پیامبر متأثر است و ایشان در نزول و ابلاغ وحی به مردم، نقش فاعلی دارد. وی فهم صحیح متن قرآن را تنها در پرتو شناخت صحیح از «تعامل وحی با واقعیت» ممکن می داند. در مقابل، ملاصدرا با روشی عقلی، نقش پیامبر در تحقق وحی را تنها قابلی می داند، به این بیان که نفس پیامبر بر اثر نزاهت و پاکی به عالم عقل متصل شده و در مرحله ابلاغ، معانی در مرتبه خیال برای ایشان تجسم یافته و بر زبان وحی جاری می شود؛ براین اساس، متن وحیانی به مقتضای جهان مادی به صورت حروف و کلمات ظاهر می شود

کلمات کلیدی