به منظور بررسی سازوکار حاکم بر تشکیل چرخندهای بادپناهی در ایران طی یک دوره 18 ساله) 2017 - 2000 (، ازداده های رقومی مرکز ملی پیش بینی محیطی و تحقیقات جوی آمریکا ) NCEP/NCAR ( با توان تفکیک 2.5 درجه جغرافیایی و مرکز پیش بینی میان مدت جو اروپایی ) ECMWF ( با توان تفکیک 0.125 درجه جغرافیایی استفاده شد.بررسی ساختار دینامیکی با دو پارامتر تاوایی پتانسیل بر روی سطوح همدرگاشت و فرارفت تاوایی نسبی و شاخص های تشکیل چرخند بادپناهی)ریچاردسون،اسکور و فرود ( انجام گردید. با شناسایی چرخندهای بادپناهی خصوصا در شرق زاگرس)ایران مرکزی(، مکانسیم عمده حاکم بر تشکیل و ساختار سه نمونه چرخند نشان داد، با هسته پرفشار در دامنه رو به باد کوهستان با افزایش تاوایی نسبی منفی در سطح زمین و قرارگیری پشته شبه ساکن در سطح میانی تروپوسفر به عنوان شرط عمده در دامنه رو به باد، و ناوه با گردایان ژئوپتانسیل شدید بر روی کوهستان از سطح میانی تا سطح فوقانی تروپوسفر، چرخندها شکل می گیرند. در سطح 500 هکتوپاسکال در محدوده ایران مرکزی، افزایش فرارفت تاوایی نسبی، حاکی از افزایش تاوایی نسبی مثبت دارد. همچنین کانون های فرارفت منفی از شرق ترکیه تا جنوب عراق و عربستان، نشان از ساکن بودن بسته هوا در منطقه و افزایش تاوایی منفی در زمان تشکیل چرخندها است. مناسب ترین سطح برای پیش بینی و پایش چرخندهای بادپناهی سطح 325 درجه کلوین می باشد.

کلمات کلیدی