این پژوهش با هدف بررسی اثرات خشکسالی بر سلامت پوشش گیاهی و شدت بیابان‌زایی منطقه حفاظت شده حیدری نیشابور در استان خراسان رضوی انجام شد. برای بررسی خشکسالی از شاخص SPEI و برای بررسی سلامت پوشش گیاهی (VHI) از شاخص‌های NDVI، VCI، TCI و به کمک تصاویر سنجنده‌های 5 و 8 ماهواره‌ لندست استفاده شد. داده‌های مورد استفاده در این پژوهش؛ شامل بارندگی، دمای هوا، تبخیر و تعرق است. این داده‌ها در یک بازه زمانی 30 سال (1368 تا 1398) و با استفاده از آمار 11 ایستگاه‌ تبخیر‌سنجی و باران‌سنجی ایستگاه‌های مجاور و داخل محدوده منطقه مورد مطالعه در شهرستان نیشابور تهیه شد. برای بررسی شدت خطر بیابانزایی نیز از دو معیار اقلیم (میانگین بارش و شدت خشکی) و کیفیت پوشش گیاهی و بر اساس روش مدل ایرانی ارزیابی پتاسیل بیابان‌زاییIMDPA) ) و با استفاده از میانگین هندسی در محیط GIS انجام گردید. نتایج بررسی خشکسالی منطقه مورد مطالعه نشان داد که در دوره سی سال 1368 تا 1398، شدت خشکسالی روندی کاهشی داشته است. بطوریکه در برخی از سال‌ها مانند سال 1398 این روند کاهشی و در سال‌های و 1393 افزایشی بوده است. نتایج حاصل از شاخص‌های پوشش گیاهی نشان داد که سلامت پوشش گیاهی در سال‌های 1378، 1388 و 1398 روند افزایشی و در سال‌های 1368، 1373، 1383 و 1393 روند کاهشی داشته است. بطوریکه در سال‌های افزایشی منطقه مورد مطالعه در حدود 40 درصد با شدت خشکسالی روبرو بوده است. اثرات دو معیار کیفیت اقلیم و کیفیت پوشش گیاهی در شدت بیابانزایی نشان داد شدت خطر بیابان‌زایی روندی سینوسی داشته است. بطوریکه در دوره زمانی 1388 تا 1368 بیشترین مساحت شدت بیابانزایی منطقه زخ داده است و در طبقه متوسط یا کلاس II قرار گرفته است. ولی در دوره زمانی 1398_1388 شدت بیابان‌زایی کاهش یافته و بیشترین مساحت بیابانزایی منطقه در طبقه کم یا کلاس I قرار گرفت که نشانگر روند کاهشی بیابانزایی در این سال‌ها است. بطوریکه علت اصلی آن کاهش می تواند شدت خشکسالی در منطقه باشد. همچنین یافته‌ها نشان داد که شاخص بارش طی این دوره زمانی سی سال گذشته پدیده غالب بوده است و کاهش بارش سالانه بیشترین تاثیر را در افزایش شدت بیابانزایی منطقه حیدری داشته است.

کلمات کلیدی