نظام بین‌المللِ کنونی، دچار آنارشیِ فزاینده‌ای است؛ بسیاری از نیروهای خفته‌درزمانۀ جنگ سرد، در روزگارِ پساجنگ سرد، بیدار شده و سربرآورده‌اند. ایستارِ کلاسیکِ نظامِ بین‌الملل (استوار بر نظمِ وستفالیایی) همآوردانِ گوناگون یافته و ایستارهای دیگری (هویت، مقاومت، پیرامون، گذار، آشوب، رهایی، بی‌ساختارسازی، دگرساختارسازی) ریخت گرفته‌اند. ویژگیِ پُرکارکردی (به‌ویژه پس از بحران سوریه و اغتشاشِ داعش در عراق) خصلتی فراسرزمینی / فرامنطقه‌ای به سیاست خارجی ایران بخشیده است. اکنون، تفسیرِ کنش‌های سیاست خارجی ایران، گرفتار دوقطبیِ تحلیل شده است. موافقان، با بهره‌گیری از برخی مفاهیم (بازیگر قوی، آرمان‌گرا / واقع‌گرا، هوشمند، مقاومت‌جو، فعال، سازش‌ناپذیر، سلطه‌ناپذیر، ضدِّقدرتِ مسلّط، مستقلّ، ارزش‌مدار، هویت‌مند) سیاست خارجی ایران را ستایش می‌کنند؛ و، مخالفان، با بهره‌گیری از برخی مقوله‌ها (بدبازیگر، نمایشی / خیالی، بی‌محاسبه، نیروهدرده، منفعل، لجوج، زمانه‌نشناس، ضدِّتوسعه، کهنه‌گرا، ضدِّ منافع ملی، ضدِّپرستیژ) سیاست خارجی ایران را نکوهش می‌کنند. در جهانِ پرآشوبِ کنونی، که نظم‌های جدید دربرابرِ نظمِ کهن، درحالِ نمایان‌شدن‌اند، پویشِ سیاست‌خارجی‌های نوین، حرکت بر لبۀ تیغ است؛ زیرا، ازیک‌سو، نظم کهن فرونپاشیده و نظم نو، استوار نشده است؛ و، ازدیگرسو، اصولِ بنیادینِ نظم پیشین، یک‌سر فرونمی‌پاشد و در نظم‌های جدیدِ درحالِ پیدایش، تداوم می‌یابد. پویشِ (کامروا، معنادار، جدید، پرقدرت) کنونیِ سیاست خارجی انقلابیِ ایران، حقّ‌وباطل‌گرا، سفیدسیاه‌بین، خودمرکزپندار، جامعۀ بین‌الملل‌ناپذیر و خودبرتربین است؛ شمشیرِ دودم است؛ زیرا، ازیک‌سو، هنوز ایستارهای جامعۀ بین‌المللِ کنونی، چیره است (گرچه از دورۀ دوبازیگر / تک‌بازیگر، به دورۀ چندبازیگر، تغییرِ رویه داده است)؛ و، ازدیگرسو، هیچ کشوری توانِ بنیادگذاریِ نظمِ نوین بین‌المللیِ پساوستفالیایی را ندارد. کنش‌گریِ خودخواهانه در سیاست خارجی ایران (نپذیرفتنِ دیگران و خواهانِ قبول توسط دیگران) در حالتی که نظمِ پیشین فرونپاشیده و نظم پسین نمود نیافته است، به یک راهبردِ بدونِ من هرگز (گروکشی / گروگیری، هیچ‌کس امنیت ندارد اگر من نداشته باشم؛ امنیت برای همه یا هیچ‌کس) در سیاست خارجی تبدیل خواهد شد که به بحران‌سازی، نبردِ مداوم، تک‌افتادگی، درخودفرورفتگی و پس‌ماندن، سرانجام می‌یابد.

کلمات کلیدی