یکی از رخدادهای سترگ و اثرگذار در تاریخ ایران که منجر به دگرگونی‌های گسترده در این سرزمین شد، پیروزی سپاه مسلمانان در فتح ایران است. چنانکه در پی این رویداد مهم، سلسله‌ی ساسانی فروپاشید؛ کشور ایران تحت سلطه عرب‌های مسلمان درآمد؛ دیانت زرتشتی جایگاه پیشینِ خود را در جامعه ایرانی از دست داد و دین اسلام با گرویدن تدریجی اکثریت ایرانیان زرتشتی تا حد زیادی جایگزین دین زرتشتی در ایران شد. لذا به دلیل تأثیرات شگرفی که این رویداد بر زندگی ساکنان این سرزمین داشت از دیرباز این پرسش مطرح گردید که علت پیروزی سپاه عرب‌های مسلمان بر سپاه ساسانی و فروپاشی این سلسله چه بوده است؟ هرچند در پاسخ به این پرسش، تاکنون پژوهش‌های بسیاری صورت گرفته است؛ اما در این آثار به ‌طور عمده بر دو نکته؛ یعنی وجود ایمان و انگیزه‌ای دینی در میان تازه مسلمانان از یک ‌طرف، وجود نظام طبقاتی و ظالمانه‌ی ساسانیان و روحانیون زرتشتی از سوی دیگر، تأکید شده است. بر همین اساس در مقاله‌ی حاضر، تلاش بر آن است تا با استخراج و استنباط داده‌های تاریخی از منابع کهن و با استفاده از رویکردی انتقادی و روشِ توصیفی-تحلیلی، ضمن اثبات نادرستی نظریه‌های مطرح شده پیشین به تبیین و تحلیلِ جایگاه عوامل غیردینی در پیروزی عرب‌ها در فتح ایران نیز پرداخته شود

کلمات کلیدی