به منظور تولید پایدار محصولات کشاورزی نیازمند استفاده از نهاده هایی هستیم که بیشترین راندمان و در عین حال کمترین ضرر را برای سلامتی انسان و محیط زیست داشته باشند. باهدف بررسی اثر سطوح مختلف دی‏اکسیدکربن و محلو‏ل‏پاشی اتانول بر ویژگی های مورفوفیزیولوژیکی ریحان رقم کشکنی لولو در سال 1398 آزمایشی گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه سطح دی‏اکسیدکربن (380، 700 و 1050 میلی گرم در لیتر) و چهار سطح محلول پاشی اتانول (0، 10، 20 و 30 درصد حجمی) در سه تکرار انجام شد. صفات مورد مطالعه شامل ویژگی های رشدی (ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، طول میانگره، قطر ساقه و وزن تر و خشک اندام هوایی)، رنگیزه‏های فتوسنتزی (کلروفیل a، کلروفیل b، کارتنوئید و کلروفیل کل)، فعالیت آنتی‏اکسیدانی، فنل کل و میزان اسانس بودند. نتایج مقایسه میانگین داده ها نشان داد که با افزایش غلظت اتانول اکثر ویژگی های رشدی گیاه افزایش یافت همچنین کاربرد دی‏اکسیدکربن در سطح 700 میلی گرم در لیتر بیشترین تاثیر را در افزایش ویژگی های رشدی ریحان برجای گذاشت. کاربرد 700 میلی گرم در لیتر دی‏اکسیدکربن و محلول‏پاشی 20 درصد حجمی اتانول به‏ترتیب موجب افزایش 18/72، 01/74 و 33/71 درصدی کلروفیل a، کلروفیل b و کلروفیل کل نسبت به سطح 380 میلی گرم در لیتر دی‏اکسیدکربن و عدم محلول‏پاشی اتانول شد. همچنین نتایج نشان داد که بیشترین فعالیت آنتی‏اکسیدانی (38/87 درصد) و فنل کل (264 میلی‏گرم در گرم وزن تر برگ) در سطح 700 میلی گرم در لیتر دی‏اکسیدکربن و محلول‏پاشی 20 درصد اتانول مشاهده شد. بیشترین میزان اسانس نیز در سطح 1050 میلی گرم در لیتر دی‏اکسیدکربن و محلول پاشی 30 درصد حجمی اتانول حاصل شد. نتایج این آزمایش نشان داد که کاربرد دی‏اکسیدکربن و اتانول با تاثیر بر متابولیت گیاهی و بهبود رنگیزه های فتوسنتز می‏تواند بر ویژگی های مورفوفیزیولوژیکی گیاه ریحان تاثیرگذار باشد؛ بطوری که برای رسیدن به بیشترین عملکرد کاربرد 700 میلی گرم در لیتر دی‏اکسید کربن و 20 درصد حجمی اتانول پیشنهاد می‏شود.

کلمات کلیدی