زمان و مناسبات آن از مهمترین عناصر داستان است. در هر داستان یا روایتی با دو زمان روایی و زمان تقویمی روبرو هستیم. بررسی و تحلیل عنصر زمان و نحوة استفادة راوی از آن در روایت داستان، در راستای فهم هر چه بیشتر داستان و تأثیر آن بر خواننده مفید خواهد بود. ژرار ژنت در نظریّة روایت شناسی اش در بررسی عنصر زمان در روایت به سه ساحت نظم، تداوم و بسامد معتقد است. نظم عبارت است از توالی منظم رویدادها در داستان به همان ترتیبی که اتفاق افتاده اند. حال اگر این نظم در بیان رویدادها به هر دلیل به هم بخورد با مقولة زمان پریشی مواجه خواهیم شد. زمان پریشی به دو نوعِ بازگشت به عقب و پرش به آینده تقسیم می شود. قصّة «بر دار کردن حسنک وزیر» یکی از زیباترین بخشهای تاریخ بیهقی است. یکی از دلایل جذابیّت این قصّه نوع روایتگری بیهقی است. در این جستار برآنیم زمان پریشی، که یکی از شگردهای روایتگری است را در این قصّه به شیوة توصیفی- تحلیلی بررسی کنیم و ببینیم نویسنده به چه میزان و چرا از زمان پریشی استفاده کرده و کدام نوع آن بیشتر مورد توجّه او قرار گرفته است. در این قصّه در تعداد 14 مورد از زمان پریشی استفاده شده است. از جمله اهداف راوی در استفاده از زمان پریشی به معرفی شخصیّت ها، سندیّت بخشیدن به روایت، مجاب کردن خواننده در پذیرش حرفهایش، عدم دخالت مستقیم در داستان و ارائه اطلاعات داستانی به خواننده می توان اشاره کرد.

کلمات کلیدی