زمان و مناسبات آن از مهمترین عناصر داستان است. در هر داستان یا روایتی با دو زمان روایی و تقویمی روبرو هستیم. بررسی و تحلیل عنصر زمان و نحوة استفادة راوی از آن در روایتگری، در راستای فهم هر چه بیشتر داستان و تأثیر آن بر خواننده مفید خواهد بود. ژرار ژنت در نظریّة روایت شناسی اش در بررسی عنصر زمان در روایت به سه ساحت نظم، تداوم و بسامد معتقد است. نظم عبارت است از توالی منظم رویدادها در داستان به همان ترتیبی که اتفاق افتاده اند. حال اگر این نظم در بیان رویدادها به هر دلیل به هم بخورد با مقولة زمان پریشی مواجه خواهیم شد. زمان پریشی به دو نوعِ بازگشت به عقب و پرش به آینده تقسیم می شود. کتاب چهارمقاله به دلیل اطلاعاتی که برای اوّلین بار در مورد برخی از اشخاص به دست می دهد حائز اهمیّت است. به ویژه مقالة دوّم که در آن حکایت هایی در مورد زندگی برخی از شعرا آورده شده است. شیوة روایتگری نظامی نیز دلیل دیگر جذابیّت چهارمقاله است. این جستار بر آن است زمان پریشی را، که یکی از شگردهای روایتگری است، در کتاب چهارمقاله به شیوة توصیفی- تحلیلی بررسی کند تا مشخص شود نویسنده چه میزان و با چه هدفی از زمان پریشی استفاده کرده، همچنین کدام نوع آن بیشتر مورد توجّه نظامی قرار گرفته است.

کلمات کلیدی