شناخت تخصّصی یک پدیده، در گرو سنجش و مقایس آن با پدیده های همنوع است. مولوی و سعدی با آموزه های اخلاقی خود درصدد هدایت و به تعالی رساندن مخاطب خویشند؛ امّا مقایسه توصیه های اخلاقی ایشان مبیّن وجوه اساسی افتراق و گزینش دو راه متفاوت در فراخوان اخلاقی است. هر کدام از این دو راه در جذب مخاطب و تأثیرگذاری بر او اقبالی کمنظیر دارند.بنابرین پژوهش در این امر، علاوه بر آشکار کردن بخشی از روشهای هنری و مؤثّر وعظ اخلاقی، به شناخت بهتر سبک شخصی مولوی و سعدی- در پرتو مقایسه - کمک میکند. این پژوهش با استناد بر توصیه های اخلاقی مستخرج از آثار مولانا و سعدی و ذکر شواهد، به این مهم دست مییازد که سعدی در فراخوان اخلاقی خود، بر عقل و استدلال تکیه خاص دارد و در این راستا از یک شیوه تقابلی ویژه - که از ویژگیهای مهم سبکی اوست - بهره میبرد؛ این درحالی است که اتّکاء مولانا در توصیه های اخلاقی، بر شرع و نَقل و اصول عرفانی است. از منظری دیگر، سعدی بر منبر وعظ، حضوری پررنگ دارد و از انگیزه های دنیوی نیز برای ترغیب مخاطب، به کسب فضایل بهره وافی میبرد؛ امّا مولانا پشت نام معشوق، پنهان است و بی اعتنا به دنیا، مخاطب را به تخلّق به اخلاقی نیکو، که آخرتی بهتر را برای او رقم میزند، فرا میخواند.

کلمات کلیدی