ایران، با پانزده کشور همسایه است؛ بنابراین، کشوری پُرهمسایه است. ایرانِ پُرهمسایه، چندهمسایه نیز هست؛ زیرا، کشورهای همسایۀ ایران، از منظر سیاسی، مذهبی، اقتصادی، تاریخی، یک‌دست نیستند و گونه‌گونی و ناهمانندی‌های فراوان دارند. کشورهای پانزده‌گانۀ همسایۀ ایران (آذربایجان، ارمنستان، افغانستان، امارات متحدۀ عربی، بحرین، پاکستان، ترکمنستان، ترکیه، روسیه، عراق، عربستان سعودی، عمان، قزاقستان، قطر و کویت) از منظرِ کیفیت ساختارِ دولت (ورشکسته، ناکام، شکنندگی، روبه‌زوال، باثبات، شبه‌دموکراتیک، شبه‌اقتدارگرا، دموکراتیک، رانتیر، الیگارشیک)، میزان توسعه‌ (توسعه‌یافته، درحالِ توسعه، توسعه‌نیافته)، پذیرشِ جهانی‌شدگی (ناهمسویی در سطح جامعه، ناهمسویی در سطح نظام سیاسی، همسویی در سطح جامعه، همسویی در سطح نظام سیاسی)، نوع رابطه با ایران (رقابت، دشمنی، دوستی)، چندفرهنگی (تصلب دینی، رقابت شدید مذهبی، تک‌فرهنگی، سکولار/ لاییک، تک‌مذهبی) خصلت‌های ناهمگون دارند. کارویژۀ دکترین‌ها (آموزه‌ها/ رهنامه‌ها) عبارت است از هدایت‌گریِ سیاست خارجی از راهروِ فشرده‌سازیِ تک‌واژگانی از سمت‌گیری، هدف، نقش و انتظاری ‌که در فرآیند سیاست خارجی یک کشور وجود دارد. پُرهمسایگی و چندهمسایگی را نمی‌توان از راهروِ تک‌واژگان، بازشناسی کرد و به‌کار بست؛ بلکه، در سیاست خارجی یک کشور پُرهمسایۀ چندهمسایه، نیاز به پدیدارشدنِ رهنامه‌های تک‌واژۀ جداگانه‌ای است‌که تمایز و تشخصِ سیاست خارجی اعلامی و اعمالی، نسبت به همسایه‌های ناهمانند، بازشناسی گردد. بنابراین، در اقتدا به آندره فونتن که از «یک بستر و دو رؤیا» سخن گفته بود، برای سیاست خارجی ایرانِ کنونی می‌بایست از «چندبستر و پانزده رؤیا» نام به‌میان آورد؛ زان‌سبب‌که، ایران کشوری چندبستر (میانه‌گاهی، راهرویی، پیوندی، پُل، میان‌منطقه‌ای) است‌که می‌بایست در رابطه و پیوند با همسایگانِ ناهمانند، از پانزده دکترینِ تک‌واژۀ جداگانه، بهره‌گیری کند که هرکدام، دربرگیرندۀ جهت‌گیری‌ها و هدف‌ها و نقش‌ها و انتظارهای ناهمسان هستند.

کلمات کلیدی