مهاجرت معکوس بیانگرمهاجرت از نقاط شهری به مناطق روستایی است ودر سرشماریهای عمومی ایران با عنوان مهاجرت شهر به روستا داده هایی را ارائه می دهد که در واقع، مجموع مهاجران بازگشتی از شهر به محل تولد خودیعنی روستا،با مهاجرانی است که در شهر متولد ولی به روستا مهاجرت دائم کرده اند. اهمیت موضوع را می توان از پیشینه جدید تحقیقات مهاجرت که تمرکز بر مهاجران بازگشتی و معکوس دارند، دریافت. هدف این تحقیق،بررسی و تحلیل تطبیقی مهاجرت معکوس-شهر به روستا، در مقیاس استانی بر پایه روش توصیفی-تحلیلی است. داده های مورد نیازاز سرشماریهای سالهای 1385 و 1395ز سایت مرکز آمار ایران برداشت شده است. طبق یافته های تحقیق،در مقطع95-1385 در کل کشور، موازنه مهاجرت بین روستا و شهر برخلاف دهه های قبل از آن، متعادل شده است. بررسی تطبیقی نشان می دهد بیشترین تحول مثبت در استان های تهران،ایلام،یزد،سمنان، خراسان جنوبی و رضوی و بیشترین تحول منفی در چهارمحال و بختیاری،زنجان، خراسان شمالی و هرمزگان اتفاق افتاده است. با توجه به این دو تحول متضاد، به همراه شاخص های اثربخشی مثبت و منفی و موازنه مهاجرت بین روستا و شهر می توان گفت در سه استان چهارمحال و بختیاری،زنجان و کردستان، مهاجرت سنتی روستا به شهر بر مهاجرت معکوس غلبه مطلق داشته و این فرایندنامطلوب در آینده نیزبه احتمال زیادادامه خواهد داشت. برعکس، در استان های بوشهر، گیلان و مازندران، غلبه با مهاجرت معکوس و در استانهای تهران، خراسان رضوی و جنوبی،ایلام،سمنان ویزددر آینده شاهد غلبه بیشترمهاجرت معکوس بر سنتی خواهیم بود. از نظر حجمی،استانهای تهران، خراسان رضوی،مازندران و گیلان به تنهایی 33 درصد از کل مهاجران معکوس را جذب کرده در کل استانهای کشور، ضریب همبستگی منفی 477/0 بین شاخص محرومیت و نسبت مهاجران معکوس به جمعیت روستایی نشان داده است که استانهای دارای مناطق روستایی محروم تر از نظر شاخص های محیطی،اجتماعی،اقتصادی، مهاجر معکوس کمتری داشته اند. در نهایت شکل های حاصل از نرم افزارARC GISنشان می دهد تباینات فضایی در سطح کشور ازنظرمهاجرت معکوس، بسیارشدیدو به نفع نواحی پرتراکم شمالی گیلان،مازندران و بوشهر و پیرامون کلان شهرهای تهران، مشهد، قم ویزدمی باشد. بنابراین دریرنامه ریزی فضایی سرزمین ایران،کاهش سطح محرومیت مناطق روستایی استان های چهارمحال و بختیاری،زنجان، کردستان،خراسان شمالی و هرمزگان از اولویت بالایی برخوردار است.

کلمات کلیدی