اشتغال زودرس، هنگامی که جسم و روان کودکان و نوجوانان در حال رشد است و باید همة آنها تحصیل کنند و آموزش ببینند، آثار زیانباری را به جامعه تحمیل می کند؛ ضمن اینکه بسته به شدت آن نشانة بارز میزان فقر و فلاکت به ویژه در کشورهای در حال توسعه است. با توجه به اهمیت موضوع، تحلیل تفاوتهای فضایی این پدیدۀ ناخوشایند در مقیاس استانی و تبیین رابطة آن با سطح توسعه انسانی و شاخص های سه گانه آن یعنی سرانه تولید ناخالص داخلی، سواد و امید به زندگی، هدف این پژوهش است. روش پژوهش حاضر، توصیفی تحلیلی و مقایسه ای رابطه ای است. بعضی از شاخص های پژوهش براساس داده های سرشماری سال 1395 محاسبه شده اند. شاخص میزان زوداشتغالی، نسبت اشتغال در سنین 14-10 سال و 19-15 سال به کل جمعیت آنها و شاخص توسعة انسانی براساس فرمول سازمان ملل متحد، ترکیبی از سواد، تولید ناخالص داخلی و امید به زندگی است. تحلیل شاخص های پژوهش در نرم افزار SPSS نشان می دهد بین میزان اشتغال زودرس با دو شاخص سرانة تولید ناخالص داخلی و سواد در سطح معنی داری 05/0 رابطة معکوسی وجود دارد، ولی رابطة مزبور با شاخص امید به زندگی در سطح 08/0 تأیید شده است. می توان ادعا کرد در مناطقی که سطح سواد پایین تر است، سطح تولید ناخالص هم پایین تر است و زوداشتغالی رواج بیشتری دارد؛ بنابراین برای کمینه سازی پدیدۀ نامطلوب زوداشتغالی، لازم است به سطح باسوادی و سرانة تولید داخلی به ویژه در مناطق شرقی و شمال غربی کشور توجه بیشتری شود. شکل های جغرافیایی در محیط نرم افزار GIS ARC ،شکاف فضایی بین دو پهنة بحرانی مناطق شرقی- شمال غربی با سا یر مناطق کشور را ارا ئه داده اند. واژه های کلیدی: اشتغال زودرس، توسعه انسانی، امید به زندگی، تولید ناخالص داخلی، سواد.

کلمات کلیدی