اندیشۀ سکولاریسم در جهان عرب مبانی، ساخت بندی، نظریه‌پردازان، واکنش‌ها و کارکردهای متفاوتی داشته است. پژوهش حاضر با گونه شناسی اندیشۀ سکولاریسم در بین اندیشمندان جهان عرب، بافت و مبانی این‌گونه شناسی را از طریق تجزیه‌وتحلیل اندیشۀ پنج اندیشمند و فیلسوف نواندیش معاصر جهان عرب از مغرب و مشرق جهان عربی بررسی می‌کند. سؤال اساسی پژوهش حاضر این است که سنخ شناسی تفکر اندیشمندان مشهور سکولاریسم در جهان عرب چه ساختی دارد؟ در پاسخ به پرسش پژوهش، مقاله تفکر این اندیشمندان در رابطه با سکولاریسم را بر مبنای مواجهۀ سنت و مدرنیته، برآمده از دو ساخت درون‌گرایی یا بومی‌گرایی واکنش گرا و برون‌گرایی غرب‌گرا در جهان عرب می‌داند. جریان اندیشگی درون‌گرای واکنشی ، عامل اصلی مشکلات جهان عرب را دوری از سنت‌های اصیل اسلامی می‌داند و سکولاریسم و ارزش‌های غربی را باعث اضمحلال جهان عرب می‌داند.پاسخ این جریان نوعی رادیکالیسم اسلامی – اندیشه‌ای جزم اندیشانه در زندگی سیاسی و اجتماعی در جهان عرب است. جریان دوم با گزینش حمایت حداکثری از سکولاریسم ضد دین ؛ غرب‌گرا است و حذف و طرد دین و سنت‌های اسلامی را از جریان اندیشه ورزی وزندگی سیاسی و اجتماعی ازجمله اهداف اساسی خود می‌داند. برخی از اندیشمندان نیز، راهی میانه را برگزیده‌اند. روش مقاله حاضر مبتنی بر تحلیل کیفی متون اصلی پنج اندیشمند و فیلسوف موردنظر در جهان عرب ازجمله المسیری، الجندی، عابد جابری، نصر حامد ابوزید و ناصیف نصار است.

کلمات کلیدی