مسئلۀ ویرانشهر و مفاهیم مرتبط با آن، همچون فرود و تباهی در جهان‌بینی و فلسفۀ اسلامی از ‌برجستگی خاصی برخوردار است. بعد از جنگ جهانی دوم و فروریختن کاخ آمال و آرزوهای مردم، شاعران بیش از گذشته به مضامین ویرانشهری در اشعار خود پرداختند، در این میان، تاریخ و اوضاع سیاسی و اجتماعی دوکشور دوست و همسایه، ایران و عراق در دوره معاصر موجب نزدیکی و قرابت شگفت انگیزی در مضمون پردازی شاعران این دو کشور شده ‌است. هر دو کشور طعم استعمار مستقیم یا غیر مستقیم، استبداد، جنگ، بی عدالتی و ستم را چشیده‌اند، از این رو شعر شاعران هر دو فرهنگ بالاخص بدرشاکر السیاب و مهدی اخوان ثالث، آیینة مصائب و درد و رنج و آرزوهای مردمانی شده‌ است که در ویرانشهرهای ساخته شده در اندیشه شاعرانشان زیسته‌اند. با توجه به این امر که‌ تا کنون موضوع ویرانشهر در شعر دو شاعر مورد بحث، از دیدگاه‌ تطبیقی مورد بررسی قرار نگرفته ‌است؛ در این جستار بر بنیان توصیف و تحلیل در چهار چوب مکتب ادبیات تطبیقی آمریکایی، اشعار و اندیشه ‌این دو شاعر و چگونگی‌ترسیم اندیشه ویرانشهر در سروده هایشان بررسی شده‌است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد: شرایط نا به سامان زندگی سیاب و اخوان باعث سرودن مضامین ویرانشهری در شعر‌هایشان است و همچنین استفاده ‌از عناصر زمان و مکان و نیز تکنیک تداخل زمان در مکان به زیبایی اشعارشان افزوده‌ است. از طرفی سیاب و اخوان کوشیده‌اند با استفاده‌ از تصاویر ویرانشهری و با تکیه بر عناصر زمان و مکان به بیان وخامت اوضاع زمانه خود بپردازند.

کلمات کلیدی