کارایی صادرات بیانگر فاصله میزان صادرات واقعی صادرکنندگان از ظرفیت صادراتی بالقوه آن­ها در بازارهای هدف است که امروزه سنجش آن اهمیت قابل توجهی در راستای توسعه صادرات و تحلیل رقابت­پذیری آن­ها دارد. صادرات زعفران به عنوان با ارزش­ترین محصول کشاورزی جهان، اهمیت زیادی برای ایران دارد که در سال­های اخیر با کاهش­ روبرو بوده است. از این رو، نیاز است ابعاد مختلف آن مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد. با توجه به نبود مطالعه­ای در خصوص کارایی صادرات زعفران، این مطالعه به دنبال سنجش کارایی صادرات ایران در 14 کشور مهم واردکننده زعفران است که بیش از 90 درصد واردات را به خود اختصاص داده­اند. جهت محاسبه کارایی، داده­های صادرات زعفران ایران به بازارهای هدف در دوره زمانی 2017-2001 با استفاده از الگوی جاذبه مرزی تصادفی برآورد شده است. نتایج کارایی بیانگر این است که کارایی صادرات زعفران ایران در گروه کشورهای مورد نظر در سال 2017 برابر با 45/0 است. تحلیل کشوری بیانگر این است که ایران در کشورهای اسپانیا (93/0) و امارات متحده عربی (87/0) به ترتیب بیش­ترین کارایی را داشته و در کشورهای ژاپن (07/0) و انگلستان (13/0) کم­ترین کارایی را داشته است. بر اساس نتایج، کارایی صادرات در بازارهای آسیایی افزایش یافته و از 31/0 در سال 2001 به 41/0 در سال 2017 رسیده است. با توجه به اثر مثبت متغیر منطقه­ای آسیا و نقش منفی فاصله جغرافیایی بر صادرات زعفران ایران و همچنین تغییر شبکه جهانی واردات زعفران از اروپا به آسیا، پیشنهاد می­شود که بازارهای آسیایی که از مزیت­های رقابتی بالاتری برای ایران برخوردار است، بیش از پیش مورد توجه سیاست­گذاران جهت صادرات زعفران قرار گیرد.

کلمات کلیدی