در بستر حیات اجتماعی ایران نهادها و سازمان‌هایی هستند که بر سیاست‌گذاری‌های اجتماعی تاثیرگذار بوده‌اند. از مهمترین این نهادها آستان‌قدس‌رضوی است. اگر اهداف سیاست‌گذاری اجتماعی را حفاظت از شهروندان در برابر مخاطره‌ها، کاهش نابرابری‌ها، ارتقای برابری فرصت‌ها، بهبود رفاه انسانی و ایجاد عدالت اجتماعی بدانیم، اهداف این نهاد با توجه به گستره فعالیت‌های اجتماعی خویش در این راستا می‌باشد. اما وقتی با نگاهی تاریخی به عملکرد نهاد آستان‌قدس ‌می‌نگریم با فراز و فرودهایی مواجه می‌شویم. در مطالعه حاضر مشخص می‌شود این فراز و فرود متاثر از نقش نائب‌التولیه‌ها با توجه به گستره اختیاراتشان بوده است. بر این مبنا در این پژوهش به این پرسش پاسخ می‌دهیم در دوره پهلوی اقدامات این نهاد با چه تحولاتی مواجه بوده و در هر دوره از آن، متولیان و سیاست‌هایشان چه نقشی را ایفا کرده‌اند. بدینسان با انتخاب دوره پهلوی و استفاده از رویکرد نهادگرایی تاریخی و روش تحلیلی توصیفی بر اساس شواهد تاریخی به این مهم پرداخته می‌شود. نتایج حاکی از آن است دو بعد ساختاری و عاملیتی بر سیاست‌گذاری‌های اجتماعی این نهاد موثر بوده است. از یک سو تاثیر سیاست‌های کلان حکومتی را شاهدیم و از سوی دیگر، در هر دوره که متولی از میان چهره‌های برجسته انتخاب شده و دارای استقلال رای بوده، بیشتر به امر اجرای سیاست‌های اجتماعی در راستای اهداف وقفی این نهاد عمل کرده است. اما هرگاه شخصی وابسته برای این نهاد انتخاب شده با بکار بستن سیاست‌های غلط که بعضاً در تقابل با اهداف وقفی این نهاد قرار داشته به کارکردهای اصلی آن ضربه زده و باعث ایجاد تنش‌هایی در جامعه شده است.

کلمات کلیدی