زمینه و هدف: کنایه یکی از ابزارهای ادبی است که توسط مردم ساخته میشود و به همین دلیل با زبان عامیانه در شعرهای محاوره ای سازگاری فراوانی دارد. بررسی خصوصیّات کنایه در شعرهای محاوره ای قرن گذشته که از لحاظ تاریخی در دوره های انقلاب مشروطه، حکومت پهلوی و عصر انقلاب اسلامی واقع میشود، نشان میدهد این صنعت نزد شاعران محاوره سرای مزبور کاربرد فراوانی داشته است. روش مطالعه: داده های ضروری برای انجام این پژوهش از طریق مطالعه در منابع کتابخانه ای بدست آمده است. سپس این داده ها با شیوۀ توصیفی-تحلیلی بررسی شده است. یافته ها: شعر محاوره ای دورۀ پهلوی دو برابر بیش از دوره های قبل و بعد آن تصویری است و در شعرهای محاوره ای معاصر فارسی پرکاربردترین صورت خیال «کنایه» است. زبان شعر محاوره ای عصر پهلوی کناییتر از دیگر دوره هاست. با توجّه به گوناگونی انواع کنایه براساس جایگاه آن نزد مردم و وضوح و خفای کنایه ها، انواع «زبانی» و «قاموسی» -که به دلیل دانش زمینه ایِ مخاطب از آنها عموماً در گروه ایما قرار دارند- با سادگی و مردمی بودن شعر محاوره ای تناسب بیشتری دارند. هرچند سادگی فهم کنایه ها در هر سه دوره بارز است، این صفت در کنایه های عصر مشروطه بیش از دو دورۀ بعد وجود دارد. نتیجه گیری: شعر محاوره ای که شعری مردمی است با استفاده از ظرفیّت ادبی ابزار کنایه ارتباط بیشتر و آسانتری با مخاطب برقرار میسازد و چنانچه شاعر محاروه سرا علاوه بر کنایه از ضرب‌المثل هم کمک بگیرد، شدت تأثیرگذاری کلام شاعر بسیار افزایش خواهد یافت و این شگردی است که شاعران محاوره سرا در طول یکصد سال اخیر (1300 تا 1400ش.) از آن بهره گرفته اند.

کلمات کلیدی