به منظور ارزیابی اثر کشت مخلوط جایگزینی بر عملکرد، اجزای عملکرد و شاخصهای رشدی دو گیـاه نبـه(Gossypium hirsutum L.)و ذرت(Zea mays L.)، آزمایشی در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گناباد، در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در دو سال زراعی94-1393و95-1394اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل سه الگوی مخلوط جایگزینی )یک ردیف ذرت و یک ردیف پنبه )1:1(، یک ردیف ذرت و دو ردیف پنبه )1:2(، یک ردیف ذرت و سه ردیف پنبه )1:3(( و کشت خالص دو گیاه بود.صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، عملکرد دانه، عملکرد علوفه و نسبت برابری زمین برای ذرت و ارتفاع گیاه، تعداد شاخه زایشی و رویشی، عملکرد دانه، عملکرد وش و نسبت برابری زمین بود. نتایج نشان داد که بیشترین تعداد شاخه زایا، تعداد شاخه رویا، عملکرد وش، تجمع ماده خشک و شاخص سطح برگ در واحد سطح پنبه برای تیمار دو ردیف پنبه + یک ردیف ذرت شد. بالاترین عملکرد وش برای کشت خالص پنبه در سالهای اول و دوم به ترتیـب بـا 7/1878و1/1764کیلـوگرم در هکتار به دست آمد و کمترین میزان به تیمار یک ردیف پنبه+یک ردیف ذرت اختصاص داشت که در مقایسه با کشت خالص به ترتیب84 و77 درصد در سالهای اول و دوم کاهش داشت. بیشترین شاخص سطح برگ پنبه در60روز پس از سبز شدن در کشت مخلوط دو ردیف پنبه و یک ردیف ذرت در سالهای اول و دوم به ترتیب با96/1 و63/1مشاهده شد. در مورد ذرت نیز در سالهای اول و دوم بالاترین عملکرد علوفه خشک در کشت خالص بهترتیب با8/5489و5639تن در هکتار و کمترین مقدار به ترتیب در الگوهای یک ردیف ذرت+دو ردیف پنبه با1/1894و9/2196تن در هکتـار مشاهده شد. بیشترین شاخص سطح برگ ذرت به ترتیب با73/2و17/3در سالهای اول و دو آزمایش مربوط به تیمار سه ردیف پنبه+یک ردیف ذرت بود.در بین تیمارهای کشت مخلوط در ذرت بالاترین نسبت برابری زمین به ترتیب با60/0و58/0مربوط به الگوی1ردیف ذرت و3ردیـف پنبـه و برای پنبه نیز در همین الگوی کشت در سالهای اول و دوم آزمایش به ترتیب با59/0و58/0مشاهده شد. نتایج این بررسی نشان داد که می‌تـوان از کشت مخلوط ذرت و پنبه به عنوان یک راهکار مدیریتی پایدار برای بهبود عملکرد دو گیاه ذرت و پنبه استفاده نمود

کلمات کلیدی